يكي از شاگردان امام صادق(عليه‌السلام) از ايشان پرسيد:

در مورد اعمال ما، فرشتگان آنچه مي ‏بينند مي ‏نويسند؛ امّا در مورد خاطرات و نيّتهايي كه فقط از دل گذرانده ‏ايم و هنوز به لباس عمل در نياورده‏ ايم، چگونه عمل مي‏كنند؟

﴿وَ اِنْ تُبدُوا ما في أنفسكم أو تُخفُوهُ يُحاسبكُمْ بهِ اللّه﴾[1]؛ در قيامت بايد براي اسرار دروني‏اي كه تا به حال پيش كسي باز نگفته ‏ايد، حساب پس بدهيد.

فرشتگان چگونه از اين اسرار دروني آگاه مي‏شوند؟

حضرت در پاسخ فرمود: آيا بوي باغ و بستان، با بوي كثافت و گنداب يكي است؟

اگر از كنار باغي پر گل و معطر بگذريد، بوي خوبي احساس مي‏ كنيد و چنانچه بوي بد به مشام انسان برسد، مي‏ فهمد كه اينجا كثافت و زباله است، پس از بو مي‏توان فهميد كه از كنار باغ مي‏ گذريم يا از كنار چاه.

فرشتگان از بوي خوش قلب مؤمن اسرار، نيّت‏ها و اراده خير، طيّب و طاهر او را مي ‏شناسند و نيز از بوي بد بعضي، از پليدي درون آنها آگاهي مي‏يابند.[2]

انسان نمي‏ تواند در چاه زندگي كند و از بوي آن اظهار تنفر نكند. اگر كسي به ملكوت رسيده باشد، بوي بد و خوب ديگران را با شامه جان درك مي ‏كند و مؤمن را از منافق باز مي ‏شناسد.

روزي امام علي(عليه‌السلام) بر بالاي منبر مشغول سخنراني بود؛ بعضي جاسوسان اموي خبر آوردند كه «خالد بن عرفطه» مُرد! حضرت به سخن ايشان اعتنايي نكرد؛ اما عده‏ اي اين خبر را پذيرفتند. بار ديگر گفته شد: خالد مُرده است، باز هم حضرت اعتنا نكردند. بار سوم گفتند: اي امير مؤمنان اين خبر رسمي شد.

حضرت فرمودند: او هنوز نمرده است؛ شورش و بلوايي در پيش دارد و به تحريك حكومتهاي طاغي، عليه من قيام مي‏ كند و از درب اين مسجد وارد مي ‏شود. آن‏گاه حضرت به شخصي كه پاي منبر ايشان نشسته بود، اشاره كرد و فرمود: پرچم او هم به دست اين شخص است![3]

اين قضيه بعدها واقع شد و اين عِلم غيب اميرمؤمنان(عليه‌السلام) و آگاهي از اسرار دروني كسي كه پاي سخنان حضرت نشسته، تحقق يافت.

حضرت نيز چونان فرشتگان درون افراد را مي‏ ديدند و مي ‏دانستند كه درون چه كسي باغ و درون چه فردي گنداب است.

پی نوشتها :

[1] ـ سوره بقره، آيه 284.

[2] ـ الكافي، ج 2، ص 429.

[3] ـ الاختصاص، ص 280؛ بحار الانوار، ج 34، ص 298.