چكيده:
يكي از مباحث بنيادي و اساسي مذاهب اسلامي ، امامت و خلافت است . در مورد خلافت از صدر اسلام تا به امروز دو ديدگاه وجود داشته و دارد؛ يك ديدگاه معتقد است مسأله امامت و خلافت مربوط به مردم است و پيامبر اكرم (ص) براي جانشيني پس از خود دستورالعملي صادر نفرموده و كسي را معرفي نكرده است و ديدگاه ديگر عقيده دارد مسأله امامت و جانشيني پيامبر صلي الله عليه و آله و سلّم مانند ساير مسائل اسلام بايد از جانب خداوند بزرگ و به وسيله وحي مشخص شود و تدبير و كارسازي اين منصب بالاتر از دامنه افكار و انديشه هاي انساني است ، از اين رو پيامبر صلي الله عليه و آله و سلّم مأمور رساندن پيام جانشيني خود به مردم بوده اند . اما كدام يك از اين دو ديدگاه مطابق عقل و شرع مقدس مي باشد؟
بر كسي پوشيده نيست كه امام، مظهر اسماء و صفات الهي است ؛ چون خليفه خدا در زمين است . چنانكه متصف به صفات پيامبر صلي الله عليه و آله و سلّم نيز هست چون جانشين پيامبر است. چون پيامبر معصوم است ، امام نيز بايد چنين باشد بنابراين امام در تمام صفات همانند پيامبر است، جز در نبوت كه مختص پيامبر است . اما اينكه امام و خليفه كيست و از چه زماني مقام امامت بوجود آمده ؟ بايد گفت واژه امام و اطلاق آن از زمان حضرت ابراهيم عليه السلام و پيامبران مابعد ايشان مي باشد كه در قرآن كريم هم بدان اشاره گرديده است. در واقع امام خليفه امر الهي و مخازن علم خدا و گنجينه هاي وحي است . چنانكه راهنمايان بعد از نبي، تفسيرگران وحي حجت هاي روشن و شايسته اي بر خلق ، جانشينان خدا بر زمين و درهاي رحمت خداوند عزوجل هستند كه بايد از راه آنان به رحمت خدا دست يافت. اين مقام منزلت عظيمي است كه انسان نمي تواند از راه عقل و نظريات خويش به آن نايل شود.
در اين پژوهش سعي شده است به مباحث كلي درباره امامت و خلافت در قرآن و سنت پرداخته و مواردي از نصوص قرآني و روايي معتبر كه در كتب معتبر هر دو فرقه وجود دارد ، آورده شود و به نقد و بررسي آنها با بررسي شبهاتي پيرامون موضوع و پاسخ به آنها پرداخته شود.