مقام معظم رهبری نقش‏های متعددی را برای زنان مطرح کرده و معتقدند که اسلام با پرورش زنانی اینچنین می‏تواند ادعا کند که همه‏ی ملت‏های مدعی، باید از او پیروی کنند. ایشان در این رابطه می‏فرمایند: «اسلام در مورد بینشی که نسبت به زنان و نقشی که بانوان در جامعه دارند – نقش فردی، نقش خانوادگی، نقش سیاسی، نقش اجتماعی- می‏تواند ادعا کند که همه‏ی ملت‏های مدعی باید از او پیروی نمایند. اگر قرار باشد که در این زمینه کشورهای غربی پشت میز محاکمه قرار بگیرند و پاسخ بدهند، بدون شک آبروی آن‏ها خواهد رفت.»[1] در اینجا به نمونه‏هایی از نقش فردی، خانوادگی، سیاسی و اجتماعی زنان از دیدگاه مقام معظم رهبری اشاره می‏کنیم.

1. نقش فردی زن

ایشان درباره‏ی اهمیت پیشرفت‏های علمی برای زنان می‏فرمایند: «ما معتقدیم زنان در هر جامعه­ی سالم بشری قادرند و می‏باید فرصت پیدا کنند که در حد سهم خود، تلاش و مسابقه خویش را در پیشرفت‏های علمی و اجتماعی و سازندگی و اداره‏ی این جهان به عهده بگیرند.»[2]

و در جایی دیگر در این باره چنین می­فرمایند: «زن در محيط اسلامى رشد علمى مي­كند، رشد شخصيتى مي­كند، رشد اخلاقى مي­كند، رشد سياسى مي­كند، در اساسى‌ترين مسائل اجتماعى در صفوف مقدم قرار مي­گيرد، در عين حال زن باقى مي­ماند. زن بودن، براى زن يك نقطه‌ى امتياز است، يك نقطه‌ى افتخار است. اين افتخارى نيست براى زن كه او را از محيط زنانه، از خصوصيات زنانه، از اخلاق زنانه دور كنيم. خانه‌دارى را، فرزنددارى را، شوهردارى را ننگ او به حساب بياوريم. فرهنگ غربى خانواده را متلاشى كرد. امروز يكى از مشكلات بزرگ دنياى غرب، متلاشى شدن خانواده‌هاست، افزايش فرزندان بى­هويت است. اينها گريبان غرب را خواهد گرفت. حوادث اجتماعى به مرور پيش مى‌آيد. غرب از همين نقطه سخت‌ترين ضربه‌ها را خواهد خورد و اين تمدن مادى پر زرق و برق از همين نقطه فرو خواهد ريخت.»[3]

و درباره‏ی وظایف اختصاصی زنان می‏فرمایند: «اسلام میان زن و مرد برابری را از لحاظ ارزش‏های انسانی قبول دارد ولی از لحاظ وظایف اختصاصی، خیر. اسلام برای زن نقش خاص قائل است که به هیچ وجه کوچک‏تر از نقش مرد نیست. باید توجه نمود که ترکیب جسمانی و روانی زن او را برای تکالیف خاصی آماده کرده است. این تکالیف عبارت است از آن چیزی که زن و مرد از آن مرز از هم جدا شده­اند.»[4]

همچنین درباره‏ی نقش و مسئولیت زنان تحصیلکرده در هر نقطه­ای از جهان اسلام، اینگونه نصیحت می‏کنند: «شما بانوان نخبه، دختران نخبه، جوانان نخبه، يكى از مهم­ترين مسئوليت­هاتان امروز اين است كه نقش زن را از ديدگاه اسلام ترسيم كنيد، برجسته كنيد، روشن كنيد؛ تربيت انسانى زن بزرگ­ترين خدمت به جوامع انسانى و اسلامى است؛ اين حركت بايد راه بيفتد. البته راه افتاده است، بايد تشديد بشود، بايد فراگير بشود، بايد پيش برود و شما در اين حركت، بدون ترديد پيروز خواهيد شد. يك كار اساسى اين است.»[5]

2. نقش زن در خانواده

نقش زن در خانواده خود به دو نقش کاملاً مجزا و با وظایفی کاملاً متفاوت تقسیم می‏شود؛ همسر بودن و مادر بودن. امام خامنه­ای درباره‏ی اهمیت نقش زن در خانواده، به نکات ظریفی اشاره می‏کنند که جز از سوی یک عالم مسلمان قابل طرح نیست. در این باره می‏فرمایند: «نظر اسلام در باب خانواده و جايگاه زن در خانواده، نظر خيلى روشنى است. «المرأة سيّدة بيتها»؛[6] بزرگ خانه، زن خانه است؛ اين از پيغمبر اكرم است. جايگاه زن در خانواده، همانى است كه در گفتارهاى گوناگون ائمهعليهم‌السّلام آمده: «المرأة ريحانة و ليست بقهرمانة».[7] در تعبيرات عربى، قهرمان يعنى كارگزار، پادو، يك خدمتگزار محترم. مي­فرمايد: در داخل خانه، زن قهرمانه نيست؛ ريحانه است، گُلِ خانه است. خطاب به مردان مي­فرمايد: بهترين شما كسانى هستند كه بهترين رفتارها را با همسرانشان دارند. اينها نظرات اسلام است و از اين قبيل الى ماشاءاللَّه وجود دارد.»[8]

ایشان در اهمیت مبنا بودن خانواده و جایگاه زن در این کانون گرم می‏فرمایند: «مسأله‌ى مادرى، مسأله‌ى همسرى، مسأله‌ى خانه و خانواده، مسائل بسيار اساسى و حياتى است. در همه‌ى طرح­هايى كه ما داريم، بايستى «خانواده» مبنا باشد. يعنى شما اگر بزرگ­ترين متخصص پزشكى يا هر رشته‌ى ديگرى بشويد، چنانچه زن خانه نباشيد، اين براى شما يك نقص است. كدبانوى خانه شما بايد باشيد؛ اصلاً محور اين است. اگر بخواهيم تشبيه ناقصى بكنيم، بايد به ملكه‌ى زنبور عسل تشبيه كنيم.

 كانون خانواده، جايى است كه عواطف و احساسات بايد در آن‌جا رشد و بالندگى پيدا كند؛ بچه‌ها محبت و نوازش ببينند؛ شوهر كه مرد است و طبيعت مرد، طبيعت خام­ترى نسبت به زن است و در ميدان خاصى، شكننده‌تر است و مرهم زخم او، فقط و فقط نوازش همسر است - حتّى نه نوازش مادر- بايد نوازش ببيند. براى يك مرد بزرگ، اين همسر كارى را مى‌كند كه مادر براى يك بچه‌ى كوچك آن كار را مى‌كند؛ و زنانِ دقيق و ظريف، به اين نكته آشنا هستند. اگر اين احساسات و اين عواطفِ، محتاج وجود يك محور اصلى در خانه - كه آن، خانم و كدبانوى خانه است- نباشد، خانواده يك شكل بدون معنا خواهد بود.»[9]

ایشان یکی از نقش‏های مهم زن در خانواده را تربیت فرزندان دانسته و آن را از وظایف مهم یک زن می‏دانند و می‏فرمایند: «از جمله وظايفى كه برعهده‌ى زنان در داخل خانه و خانواده است، مسأله‌ى تربيت فرزند است. زنانى كه به خاطر فعّاليت­هاى خارج از خانواده، از آوردن فرزند استنكاف مى‌كنند، برخلاف طبيعت بشرى و زنانه‌ى خود اقدام مى‌كنند. خداوند به اين راضى نيست. كسانى كه فرزند و تربيت فرزند و شيردادن به بچه و در آغوش مهر و عطوفت بزرگ كردن فرزند را براى كارهايى كه خيلى متوقّفِ به وجود آن­ها هم نيست، رها مى‌كنند، دچار اشتباه شده‌اند. بهترين روش تربيت فرزند انسان، اين است كه در آغوش مادر و با استفاده از مهر و محبّت او پرورش پيدا كند. زنانى كه فرزند خود را از چنين موهبت الهى محروم مى‌كنند، اشتباه مى‌كنند؛ هم به ضرر فرزندشان، هم به ضرر خودشان و هم به ضرر جامعه اقدام كرده‌اند. اسلام، اين را اجازه نمى‌دهد. يكى از وظايف مهم زن، عبارت از اين است كه فرزند را با عواطف، با تربيت صحيح، با دل دادن و رعايت و دقّت، آن چنان بار بياورد كه اين موجود انسانى - چه دختر و چه پسر- وقتى كه بزرگ شد، از لحاظ روحى، يك انسان سالم، بدون عقده، بدون گرفتارى، بدون احساس ذلّت و بدون بدبختي­ها و فلاكت­ها و بلايايى كه امروز نسل­هاى جوان و نوجوان غربى در اروپا و آمريكا به آن گرفتارند، بار آمده باشد.»[10]

ایشان عنصر اصلی تشکیل خانواده را وجود زنان اعلام می‏کنند و تربیت نسل‏های آینده را از وظایف زنان برمی­شمارند و می‏فرمایند: «در واقع، خانواده را هم زن به وجود مى‌آورد و اداره مى‌كند؛ اين را بدانيد. آن عنصر اصلىِ تشكيل خانواده، زن است، نه مرد. بدون مرد، ممكن است خانواده‌اى باشد. يعنى اگر فرض كنيم در خانواده‌اى، مرد خانواده حضور نداشته باشد، يا از دنيا رفته باشد، زن خانواده اگر عاقل و با تدبير و خانه‌دار باشد، خانواده را حفظ مى‌كند؛ اما اگر زن از خانواده‌اى گرفته شد، مرد نمى‌تواند خانواده را حفظ كند. بنابراين، خانواده را زن حفظ مى‌كند.

علّت اين‌كه اسلام اين قدر به نقش زن در داخل خانواده اهميت مى‌دهد، همين است كه زن اگر به خانواده پايبند شد، علاقه نشان داد، به تربيت فرزند اهميت داد، به بچه‌هاى خود رسيد، آن­ها را شير داد، آن­ها را در آغوش خود بزرگ كرد، براى آن­ها آذوقه‌هاى فرهنگى - قصص، احكام، حكايت­هاى قرآنى، ماجراهاى آموزنده- فراهم كرد و در هر فرصتى به فرزندان خود مثل غذاى جسمانى چشانيد، نسل­ها در آن جامعه، بالنده و رشيد خواهند شد. اين، هنر زن است و منافاتى هم با درس خواندن و درس گفتن و كار كردن و ورود در سياست و امثال اينها ندارد.»[11]

3. نقش زن اجتماع

نظر مقام معظم رهبری درباره‏ی اشتغال زن در بیرون از منزل نظری کاملاً مثبت است که در اینجا بیان ایشان را آورده­ایم و سپس به ظرایف این نقش در اجتماع از زبان ایشان اشاره می­کنیم. ایشان می‏فرمایند: «اشتغال بانوان از جمله‌ى چيزهائى است كه ما با آن موافقيم. بنده با انواع مشاركت­هاى اجتماعى موافقم؛ حالا چه از نوع اشتغال اقتصادى باشد، چه از نوع اشتغالات سياسى و اجتماعى و فعاليت­هاى خيرخواهانه و از اين قبيل باشد؛ اينها هم خوب است.»[12]

ایشان ارزش حضور زنان مؤمن و متدین را در جامعه چنین به تصویر می‏کشند: «زن با نقاط قوّت زنانه‌ى خود - كه خداى متعال در وجود او به وديعه گذاشته و مخصوص زن است- همراه با ايمان عميق، همراه با استقرار ناشى از اتكاء به خداوند، و همراه با عفت و پاكدامنى- كه فضاى پيرامون او را نورانيت مى‌بخشد- مى‌تواند در جامعه يك نقش استثنايىِ اين‌گونه ايفا كند؛ هيچ مردى قادر به ايفاى چنين نقشى نيست. مثل كوه استوارى از ايمان، در عين حال مثل چشمه‌ى جوشانى از عاطفه و محبت و احساسات زنانه، تشنگان و محتاجان نوازش را از چشمه‌ى صبر و حوصله و عاطفه‌ى خود سيراب مى‌كند. انسان­ها در چنين آغوش پُربركتى مى‌توانند تربيت شوند. اگر زن با اين خصوصيات در عالمِ وجود نبود، انسانيت معنا پيدا نمى‌كرد. اين، معناى ارزش زن و تشخُّص زن است؛ چيزى كه مغز متحجرِ مادى غربى‌ها نمى‌تواند آن را بفهمد. كسانى كه از دين و معنويت بهره‌ای نبرده‌اند، نمى‌توانند چنين عظمتى را درك كنند. آن­هايى كه شاخصه‌ى زن را در زيور و آرايش و سبكسرى و بازيچه قرار گرفتن در دست مردان مى‌دانند، نمى‌توانند اساس هويت زنانه را در منطق اسلام و در نظر اسلام درك كنند.»[13]

همچنین می‏فرمایند: «يك كشور اگر مى‌خواهد به معناى واقعى بازسازى كند، بايد بيش­ترين تكيه و بيش­ترين نگاه و توجّهش، به انسان و نيروى انسانى باشد. وقتى كه صحبت از نيروى انسانى است، بايد توجّه كنيم كه نصف جمعيت كشور و نيمى از نيروى انسانى، بانوان كشورند. اگر بينش غلطى در مورد زن وجود داشته باشد، بازسازى به معناى حقيقى و در سطح وسيع آن، شدنى نيست. هم خودِ بانوان كشور بايد نسبت به موضوع زن از نظر اسلام، داراى آگاهى كافى و لازم باشند، تا بتوانند با اتّكا به نظر والاى دين مقدس اسلام، از حقوق خود به طور كامل دفاع كنند، و هم همه‌ى افراد جامعه و مردان در كشور اسلامى بايد بدانند كه نظر اسلام در مورد زن، حضور زن در عرصه‌هاى زندگى، فعّاليت زنان، تحصيل زنان، كار و تلاش اجتماعى و سياسى و اقتصادى و علمى زنان، نقش زن در خانواده و نقش زن در بيرون از خانواده چيست.»[14]

ایشان در جایی دیگر وظیفه‏ی زن در خانواده و جامعه را چنین مقایسه می‏کنند: «در صدر اسلام، زن در ميدان جنگ، علاوه بر بستن زخم مجروحان – كه اين كار بيش­تر بر عهده‌ى زنان بود – حتّى گاهى با نقاب، در ميدان جنگ و رزم­هاى دشوار آن روز، شمشير هم مى‌زد! درعين‌حال در داخل خانه، فرزندان خود را هم در آغوش مى‌گرفت، تربيت اسلامى هم مى‌كرد، حجاب خود را هم حفظ مى‌كرد؛ چون اينها منافاتى با هم ندارد. اگر كسى درست توجّه كند، خواهد ديد كه منافاتى ندارد. بعضى افراط مى‌كنند، بعضى تفريط مى‌كنند. بعضى مى‌گويند چون فعّاليت اجتماعى اجازه نمى‌دهد به خانه و شوهر و فرزند برسيم، پس فعّاليت اجتماعى نبايد بكنيم. بعضى مى‌گويند چون خانه و شوهر و فرزند، اجازه نمى‌دهد فعّاليت اجتماعى بكنيم، پس شوهر و فرزند را بايد رها كنيم. هر دو غلط است. نه اين را به خاطر آن، نه آن را به‌خاطر اين، نبايد از دست داد.»[15]

4. نقش زن در سیاست

امام خامنه­ای درباره اهمیت نقش سیاسی در زنان می‏فرمایند:

«هويّت اسلامى اين است كه زن در عين اين‌كه هويّت و خصوصيت زنانه خود را حفظ مى‌كند - كه طبيعت و فطرت است و براى هر جنسى خصوصيات آن جنس ارزش است- يعنى آن احساسات رقيق را، عواطف جوشان را، آن مهر و محبت را، آن رقّت را، آن صفا و درخشندگى زنانه را براى خود حفظ مى‌كند، درعين‌حال، هم بايد در ميدان ارزش­هاى معنوى - مثل علم، مثل عبادت، مثل تقرّب به خدا، مثل معرفت الهى و سير وادي­هاى عرفان- پيشروى كند، هم در عرصه­ی مسائل اجتماعى و سياسى و ايستادگى و صبر و مقاومت و حضور سياسى و خواست سياسى و درك و هوش سياسى، شناخت كشور خود، شناخت آينده خود، شناخت هدف­هاى ملى و بزرگ و اهداف اسلامى مربوط به كشورهاى اسلامى و ملت­هاى اسلامى، شناخت توطئه‌هاى دشمن، شناخت دشمن، شناخت روش­هاى دشمن بايد روزبه‌روز پيشرفت كند و هم در زمينه ايجاد عدل و انصاف و محيط آرامش و سكونت در داخل خانواده بايد پيشرفت داشته باشد. اگر قوانينى لازم است، اگر تصحيح و اصلاحى در مسائلى كه به اين‌جا منتهى مى‌شود، لازم است، زنان، زنان باسواد، زنان آگاه، زنان بامعرفت، در همه­ی اين ميدان­ها بايستى پيشروى كنند؛ الگوى زن را نشان بدهند؛ بگويند زن مسلمان زنى است كه هم دين خود را، حجاب خود را، زنانگى خود را، ظرافت­ها و رقّت­ها و لطافت­هاى خود را حفظ مى‌كند؛ هم از حق خود دفاع مى‌كند؛ هم در ميدان معنويت و علم و تحقيق و تقرّب به خدا پيشروى مى‌كند و شخصيت­هاى برجسته‌اى را نشان مى‌دهد و هم در ميدان سياسى حضور دارد. اين مى‌شود الگويى براى زنان.»[16]

ایشان نقش زنان مسلمان ایران را در آغاز حرکت‏های انقلابی و سپس پایداری در جنگ تحمیلی چنین بیان می‏کنند: «اولين حركت عمومىِ مردمى، يك حركت زنانه بود… هم در مبارزات اينجور بود، هم در ايفاى نقش در تشكيل نظام، هم در دوران به سرعت پديد آمده‌ى بعد از تشكيل نظام؛ يعنى دوران جنگ، دوران محنت، دوران امتحان سخت؛ «حتّى اذا ضاقت عليهم الأرض بما رحبت».[17]… در اين دوران سخت، نقش زنان، يك نقش فوق‌العاده بود؛ نقش مادران شهدا، نقش همسران شهدا، نقش زنان مباشر در ميدان جنگ، در كارهاى پشتيبانى و بعضاً بندرت در كارهاى عملياتى و نظامى.»[18]

همچنین در جایی دیگر در این باره می‏فرمایند: «آن كسانى كه سابقه دارند، مي­دانند كه زنان، هم در دوران مبارزه نقش داشتند، هم بخصوص در همان دوران انقلاب - يعنى آن يك سال و نيمى كه حركت انقلابىِ عمومى شروع شد - نقش داشتند. زنان يك نقش مؤثر و بى‌جايگزين داشتند؛ كه اگر نبودند زنان توى اين اجتماعات، بلاشك اين اجتماعات عظيم و اين تظاهرات عظيم، آن اثر را نمي­بخشيد؛ علاوه بر اينكه در بعضى جاها مثل مشهد ما، اصلاً شروع اين تظاهرات، از زنان شد. يعنى اولين حركت عمومىِ مردمى، يك حركت زنانه بود.»[19]

معظم له در اهمیت نقش سیاسی زنان با توجه به فداکاری­های زنان در صدر اسلام و مقایسه­ی آن با فداکاری زنان مسلمان در انقلاب اسلامی و پس از آن، که با الگوگیری از زنان پاک و مبارز صدر اسلام به این مهم دست یافته­اند، می‏فرمایند:

«زنان يكى از برجسته‌ترين نقش­ها را در اين انقلاب ايفاء كردند. هم در خود حادثه‌ى بزرگ انقلاب، هم در حادثه‌ى بسيار بزرگ هشت سال دفاع مقدس، نقش مادران، نقش همسران، از نقش مجاهدان اگر سنگين‌تر و دردناك‌تر و تحمل‌طلب‌تر نبود، يقيناً كمتر نبود. مادرى كه جوان خودش را، عزيز خودش را، دسته‌ى گل خودش را هجده سال، بيست سال – كم­تر، بيش­تر- پرورش داده، با آن محبت مادرانه او را به ثمر رسانده، حالا او را به طرف ميدان جنگ مي­فرستد، كه معلوم نيست حتّى جسد او هم برخواهد گشت يا نه.»[20]

همچنین این نقش بزرگ زنانه را ایشان متصل می‏کنند به کار بانویی بزرگ که در طول تاریخ نمونه­ای دیگر ندارد و می‏فرمایند: «وقتى كه دشمن ميخواهد زينب كبرىسلام­الله­علیها‌ را به آنچه كه برايش پيش آمده، شماتت كند، مي­فرمايد: «ما رأيت الاّ جميلا»؛ جز زيبائى، چيزى نديدم. برادرانش، فرزندانش، عزيزانش، نزديك­ترين يارانش، اينها در مقابل چشمش قطعه قطعه شدند، به خاك و خون تپيدند، خونشان ريخته است، سرهايشان بالاى نيزه رفته است؛ مي­گويد جميل، زيبا! اين چه جور زيبائى‌اى است؟ اين زيبائى را همراه كنيد با آنچه كه نقل شده است كه زينب كبرى‌ حتّى در شب يازدهم نماز شبش ترك نشد.» و سپس در وصفی بسیار زیبا می‏فرمایند: «همان رشحات و خرده‌ريزه‌هائى كه از اين حقيقت در جامعه‌ى ما، در انقلاب ما وجود دارد، اين انقلاب را عظمت بخشيده است.»[21]

آن چه در نگاه مقام معظم رهبری در اهمیت و ارزش زن گفته می‏شود - که سخنان حکیمانه ایشان در این باره دریایی بیکران است و در این مختصر نمی­گنجید و باید مکرر به آن‏ها مراجعه کرد-، تصویری روشن برای زن مسلمان مؤمن و متعهد ایجاد می‏کند، و آن تصویر این است که زن اگر ارزش و منزلت خود را بشناسد، به گوهر وجودیِ خود دست خواهد یافت. زن حافظ خانواده است، زن مسلمان رکن اساسی و محور اصلی عواطف خانوادگی است، بالاترین حق را در مقیاس خانواده داراست و همچنین سهم بیش‏تری در ایجاد نسل داشته و همه‏ی این‏ها نشان از جایگاه رفیع زن در خانه و اجتماع دارد.

از آنجا كه زن به عنوان مادر، همسر و در قالب كلي مدير خانواده نقش اساسي در تعليم، تربيت وپرورش نسل­هاي آينده جوامع دارد، و از طرفي شاهد فعاليت­هاي اين موجود شگفت و پيچيده در عرصه اجتماع در قالب عضوي از اعضاء جامعه در طول تاريخ هستيم كه در ايجاد و حفاظت از انقلاب­ها تأثير ژرفي در مسير جوامع داشته است و بويژه در مسير تاريخي اسلام به نقش اساسي زن در ترويج توسعه و دفاع از اسلام ناب محمد صلی­الله­علیه­وآله برخورد مي­كنيم. از زمان صدراسلام، از حضرت زهراي اطهرسلام­الله­علیها و زينب كبريسلام­الله­علیها تا دوران انقلاب اسلامي ايران، جنگ تحميلي شاهد نقش آنان در عرصه­هاي سياسي وجهاني هستيم كه آنان به عنوان الگوهاي عملي در جهان اسلام فراروي ديگر مسلمانان قرار مي­گيرند.

لذا لزوم پرداختن به نقش اساسي زن در ايجاد، توسعه و ترويج فرهنگ اسلامي در سراسر تاريخ جهان اسلام بيش از پيش احساس مي­شود و بخصوص در بحث الگوگيري از وقايع تاريخي كمتر به معقوله­ی نقش زنان در نهضت­هاي اسلامي پرداخته شده است و از آن­جا كه جهان معاصر در حال آماده شدن و زايشي نو جهت تشكيل حكومت واحد جهاني در بحث آخرالزمان مي­باشد، لذا اهميت بحث بيداري اسلامي و آشنايي با وظايف اعضاء جامعه در بحث آخرالزمان ومنجي و در اين بين نقش زن مسلمان با ويژگي­هاي ژرف و شگفتش در نظام اجتماع قابل تأمل و پيگيري است.

همچنین باید بدانیم که نوک پیکان حمله جنگ نرم دشمن به سمت خانواده است و فروپاشی خانواده‏ها در نظام اسلامی هدف قرار گرفته است و هدف اصلی این فروپاشی زنان هستند. بنابراین آشنایی زنان مسلمان با دیدگاه‏های اسلام و قرآن و علمای اسلام راجع به زن، آنان را در مقابل تیرهای شوم تهاجم فرهنگی غرب واکسینه خواهد کرد و در این مسیر خودِ زنان باید بیش از دیگران برای رسیدن به آن ارزش‏های والایِ زنانگی همّت کنند.

پی نوشتها:

[1]بیانات در مراسم سالگرد امام خمینیرحمۀالله، به تاریخ 14/3/1376.
[2]بيانات در ديدار با خواهران پزشک، به تاریخ 26/10/1368.
[3]بيانات در ديدار شركت‌كنندگان در اجلاس جهانی «زنان و بيدارى اسلامى»، به تاریخ 21/4/1391.
[4]دیدار با زنان مسلمان ایرانی و 9 کشور جهان، به تاریخ 8/11/1367.                                        
[5] بيانات در ديدار شركت‌كنندگان در اجلاس جهانی «زنان و بيدارى اسلامى»، به تاریخ 21/4/1391.
[6]نهج‌الفصاحة، ص 614
[7]نهج‌البلاغه، نامه‌ى‌31
[8]بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه، به تاریخ 1/3/1390.
[9]بيانات در ديدار اعضاى شوراى فرهنگى، اجتماعى زنان، به تاریخ 4/10/1370.
[10]بیانات در اجتماع زنان خوزستان، به تاریخ 20/12/1375.
[11]بیانات در اجتماع زنان خوزستان، به تاریخ 20/12/1375.
[12]بيانات در سومين نشست انديشه‌هاى راهبردى‌، به تاریخ 14/10/1390.
[13]دیدار با اقشار مختلف مردم، به تاریخ 25/3/1384.
[14]بیانات در اجتماع زنان خوزستان، به تاریخ20/12/1375.
[15]بیانات در اجتماع زنان خوزستان، به تاریخ20/12/1375.
[16]بيانات در ديدار جمع كثيرى از بانوان‌ به مناسبت میلاد حضرت زهرا(س)، به تاریخ30/6/1379.
[17]توبه/118.
[18]بيانات در سومين نشست انديشه‌هاى راهبردى‌، به تاریخ 14/10/1390.
[19]بيانات در سومين نشست انديشه‌هاى راهبردى‌، به تاریخ 14/10/1390.
[20]بیانات در دیدار گروه كثیری از پرستاران نمونه كشور، به تاریخ 1/2/1389.
[21]بیانات در دیدار گروه كثیری از پرستاران نمونه كشور، به تاریخ 1/2/1389.

 فاطمه نادرزاده ؛سایت رحماء