سرچشمه ی علم حضرت زهرا(س)، علم لایتناهی الهی و درک گستره دانش ایشان برای کسی غیر از معصومان (ع) ممکن نیست. از همین رو به  آن حضرت (سلام الله علیها) « عالمه غیر معلمه » لقب داده اند. آن حضرت که معلم و آموزگارش رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) بوده اند، دارای بالاترین درجات معرفت و مراتبِ علمى بوده اند .

«محدَّثه» لقبی است که روایات مختلف فاطمه زهرا(س) را با آن یاد کرده اند. کسی که فرشته با او از حقایق سخن مى‌گفته و ایشان املا مى‌نموده اند و حضرت امیر(علیه السلام) مى‌نوشته اند.
در باب مقام علمی و نقش آموزشی حضرت زهرا سلام الله علیها همین بس که پیامبر اکرم (ص) ایشان را به عنوان دروازه ی علم و دانش معرفی کرده اند. نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند : خداوند متعال على و همسر و فرزندانش را حجّت مردم قرار داده و آنان دروازه هاى علم و آگاهى در میان امّت من هستند، هرکس به آنان تمسّک نماید، به راه راست هدایت یافته است.(1)

pan style="font-family: arial, helvetica, sans-serif; font-size: 14pt;">دلیل دیگری که بر رفعت جایگاه علمی حضرت زهرا (س) وجود دارد تحسین و شگفتی پیامبر گرامی اسلام (ص) از برخی سخنان عالمانه آنحضرت است. ابونعیم در حدیثی از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نقل مى کند که روزى رو به یارانش کرد و فرمود: «مَا خَیْرُ لِلْنِساءِ»؛ (چه چیزى براى زنان از همه بهتر است)؟
یاران ندانستند در جواب چه بگویند.
على(علیه السلام) به سوى فاطمه(علیها السلام) آمد و این مطلب را به اطلاع او رسانید. بانوى اسلام گفت : چرا نگفتى: «خَیْرٌ لَهُنَّ اَنْ لا یَرَیْنَ الرِّجالَ وَ لاَ یَرَوْنَهُنَّ». (از همه بهتربرای آنها این است که نه آنها مردان بیگانه را ببینند و نه مردان بیگانه آنها را) (با آنها جلسات خصوصى نداشته باشند).على(علیه السلام) بازگشت و این پاسخ را به پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) عرض کرد.پیامبر فرمود: «مَنْ عَلَّمَکَ هذا»; (چه کسى این پاسخ را به تو آموخت؟).عرض کرد: فاطمه(علیها السلام).فرمود: «اِنَّها بَضْعَةٌ مِنِّی»(2)؛ (او پاره وجود من است).
آگاه بودن از زمان مرگ که فقط از طریق علم الهی ممکن است هم دلیل دیگری بر علم و دانش فاطمه زهرا (س) است.
حضرت امام صادق (علیه السلام) مى‏فرمایند: مادرم فاطمه (سلام الله علیها)پس از رحلت پدرش هفتاد و پنج روز زندگى کردند، ولى در این ایّام بسیار محزون بود و در فراق پدر مى‏سوخت. در طول این مدّت جبرئیل به حضور زهرا (سلام الله علیها) مى ‏رسید، و او را در عزاى پدر تسلیت مى‏گفت، و دلش را از غصّه‏ ها آرام مى ‏ساخت و از جایگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)‏و اخبار او آگاهش مى‏ کرد، حتّى اخبار آینده را در مورد فرزندانش به اطلاع او مى‏رسانید و امیرالمؤمنین على (علیه السلام) نیز آنها را مى‏نوشت.(3)
توجه به امر آموزش و رفع احتیاجات و پرسش های مردم در سیره فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نشانه دیگری برای اثبات مقام علمی آن حضرت است.
زنى به خدمت فاطمه ‏ى زهرا (سلام الله علیها)شرفیاب گشت و سؤالى را مطرح ساخت و جواب آن را از حضرت شنید، سپس اجازه خواست و پرسش دوّم را سؤال کرد، حضرت جواب آن را نیز داد. به همین صورت ده مسأله از بانوى عزیز اسلام آموخت ولى دیگر احساس شرمندگى کرد و بیش از آن نخواست حضرت فاطمه (سلام الله علیها)را در زحمت بیندازد، از این جهت اجازه خواست رفع زحمت نموده و خانه فاطمه (سلام الله علیها)را ترک گوید.
حضرت احساس کرد؛ او از کثرت پرسشهاى خویش شرمگین گردیده و به این جهت مى‏خواهد خانه و حضور آن حضرت را ترک کند، لذا فرمودند: شما خجالت نکشید، من در برابر هر مسأله‏اى که به تو آموزش مى‏دهم پاداش دارم، پاداشى خیلى مهم و آن اینکه:
«تعلیم دادن یک مسأله ارزش و ثوابش بیش از آن است. که مابین زمین تا عرش خدا را از جواهرات ارزشمند پر نمایند».
اى زن! اگر کسى به کارگرى مشغول گردد و بار سنگینى را به دوش گرفته و به پشت بام حمل کند و در برابر آن صد هزار دینار طلا مزد بگیرد، آیا در این فرض، کارگر احساس خستگى مى ‏نماید؟! زن جواب داد: نه. فاطمه (سلام الله علیها)فرمودند: من نیز در برابر آموزشهایى که انجام مى ‏دهم چنین احساسى دارم، زیرا پاداش من به مراتب بیشتر است. (4)

امام رضا(ع) و مصحف فاطمه
مطابق روایات مصحف فاطمه(س) کتابی است مشتمل بر اخبار آیندگان و اسراری که توسط جبرئیل یا فرشته دیگر به حضرت فاطمه(س) القاء شده است.
مصحف فاطمه را باید یکی از نشانه های علمی حضرت فاطمه (س) دانست که به علت این دانش شهودی و علم لدنی به عنوان ‌« محدثه» ملقب گردید. سرچشمه ی علم حضرت زهرا(س)، علم لایتناهی الهی و درک گستره دانش ایشان برای کسی غیر از معصومان (ع) ممکن نیست.
امام رضا علیه السلام به نقل از پدران بزرگوار خویش به نقل از رسول اکرم(ص) فرمود: جبرئیل(ع) نزد من آمد و گفت: « ای محمد (ص) خداوند می فرماید اگر علی(ع)را نمی آفریدم، برای دخترت فاطمه(س) همتایی در روی زمین نبود، خواه آدم(ع) و یا سایر مردم بعد از او.» امام رضا (ع) همچنین می فرماید: پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"ما زوّجت فاطمة الّا لما امرنی الله بتزویجها؛ من فاطمه علیه السّلام را به ازدواج در نیاوردم، مگر پس از آن که خداوند مرا به ازدواج او فرمان داد.(5)
مطابق روایات، مصحف فاطمه(س) کتابی است مشتمل بر اخبار آیندگان و اسراری که توسط جبرئیل یا فرشته دیگر به حضرت فاطمه(س) القاء شده و همچنین وصایای حضرت زهرا(س) که حضرت علی(ع) آن را تنظیم و تدوین نموده است و بر اساس اعتقادات شیعه این مصحف نزد امامان(ع)محفوظ می باشد.
در روایت آمده است که وقتى پیامبر(ص) وفات یافت، فاطمه (سلام الله علیها) بسیار اندوهگین بود. از این رو خداوند فرشته اى را بر وى فرستاد تا او را دلدارى داده و با او سخن بگوید: فاطمه (سلام الله علیها) این جریان را به امیر المؤمنین (علیه السلام) گزارش داد، على (علیه السلام) فرمود: هر گاه آمدن فرشته را احساس کردى و صدایش را شنیدى، به من بگو. پس فاطمه (سلام الله علیها) به امیر المؤمنین (علیه السلام) خبر داد و آن حضرت هر چه مى شنید مى نوشت، تا آنکه از آن سخنان مصحفى ساخت، ولى در آن مصحف، چیزى از حلال و حرام نیست، بلکه در آن، علم به پیشامدهاى آینده است.(6)
امام رضا(علیه السلام) درباره عظمت و اهمیت این مصحف شریف و جایگاه مهم آن به عنوان یکی از علایم و نشانه های امامت مى فرماید: : للإمام علامات یکون أعلم الناس، و احکم الناس، واتقی الناس، واحلم الناس، واشجع الناس، واسخی الناس، واعبد الناس و … و یکون عنده مصحف فاطمة(سلام الله علیها)؛ امام نشانه هایى دارد. دانشمندترین مردم است. در داورى، پرهیزکارى، بردبارى، شجاعت، عبادت و سخاوت، سرآمد روزگار است… و در نهایت می فرماید: مصحف حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نیز در دست او مى باشد.(7)

پانوشتها:
1. عوالم، ج 11، ص 78.
2.حلیة الاولیاء، جلد 2، صفحه 40 .
3.اصول کافى، ج 1، ص 458، ح 1.
4. ریاحین‏ الشریعه، ج 2، ص 131- منیه المرید، ص 20
5.  عیون اخبار الرضا علیه السّلام، ج 2، ص 59
6.  اصول کافى، ج 1، ص 24
7.اثبات الهداه، شیخ حر عاملى، ج 7، ص 388