دست‌ گردان این است که حاکم شرع‌ (مجتهد جامع شرایط) یا وکیل او ، وجوه شرعى، از قبیل زکات و خمس را از مالک بگیرد و آن را دوباره به وى برگرداند.

اگر شخص مقدارى زیاد از وجوه شرعى بدهکار باشد، ولى در شرایط فعلى نتواند آن را پرداخت کند ، در صورتى که قصد توبه دارد، بنابر قول برخى حاکم شرع، مى‌تواند با دست گردان کردن، فعلا بدهی شرعی را از گردن او بردارد و او بعد از تمکن پیدا کردن آن را بپردازد.
دست گردان خمس دو گونه متصوّر است:
۱) آنکه شخص تمامى مبلغ خمس را به حاکم شرع بپردازد و سپس آن را به قرض بگیرد.
۲) آنکه مقدارى از خمس را که نزدش ‌موجود است به حاکم بپردازد وحاکم پس از قبول ، آن را به وى قرض دهد، و سپس شخص براى بار دوم همان مبلغ را به حاکم بپردازد و حاکم دوباره آن را به وى برگرداند و همین طور تا پرداخت همه‌ی مبلغ بدهکارى.
 در این صورت نیز تمامى مبلغ خمس، به عنوان قرض به ذمه‌ی شخص، منتقل مى‌شود و او بدهکار خمس به حاکم مى‌گردد.

 فایده‌ی دست گردان کردن
این است که خمس به گردن شخص، منتقل مى‌شود و در نتیجه مى‌ تواند در اموالى که خمس به آنها تعلّق گرفته تصرف کند و اگر با آنها تجارت کند، سود حاصل، از آنِ او خواهد بود، در حالى که بدون دست گردان، تصرف در آن اموال ، حرام و در صورت تجارت، تنها مالک بخشى از سود خواهد شد نه همه‌ی آن.

 رساله 12 مرجع مساله 1852