عمومیت معاد برای تمام موجودات زمین و آسمان.
اما در خصوص موجودات زنده چون انواع و اصناف مختلف و بی شمار حیوانات زمینی و دریائی و هوائی ، این آیه شاهد صدق ، و بر مدعای ما صراحت و نصوصیت دارد:
هیچ جنبنده ای در زمین ( دریا و روی زمین ) نیست و هیچ پرنده ای با دو بال خود پرواز نمی کند ، مگر اینکه آنها امت هائی همانند شما هستند . ما در نوشتن کتاب تکوین ( که عالم وجود و امکان است ) از هیچ چیز دریغ ننموده ایم و کوتاهی نکرده ایم ؛
و سپس همه بسوی پروردگارشان محشور می شوند.
ظاهر این آیه مبارکه میرساند که چون آنها امت هائی همچون انسان هستند ، که در خلقت عبث و بیهوده و باطل نیستند ، بنابراین محشور می شوند؛
پس در آفرینش آنها نیز غایتی مقصود، و نهایتی مطلوب است ، و آن غایت بازگشت و عود آنهاست بسوی پروردگارشان.
پس این افتراق و نشر و پراکندگی که در این عالم است به جهت اجتماع و حشر و اتصالی است که در آنجاست. این مقدمه و آن ذوالمقدمه است ؛
همچنانکه این افتراق و نشری که در این عالم است، در ابتدا نیز از جهت نزول از عالم جمع و حشر بوده است.
معادشناسی، ج۹، ص۳۲،۳۱،علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی