شيخ روز سوم رمضان المبارك ۴۱۳ قمرى در بغداد از دنيا رفت و ۷۷ سال از عمر بابركتش گذشته بود . فريقين بر تشييع جنازه او حاضر شدند و مرحوم سيد مرتضى علم الهدى ، از شاگردان مبرّزش بر او نماز خواند و در پائين پاى حضرت #امام_جواد عليه‌ السلام ، در بقعه مطهره كاظميّه به خاك سپرده شد .

شيخ طوسى ( مشهور به شیخ الطائفه ) ، سيد رضى ( صاحب نهج البلاغه ) ، سيد مرتضى ، سلّار ديلمى و شيخ ابوالفتح كراجكى و … از جمله شاگردان شیخ مفید بودند.

شمار آثار گرانمايه آن بزرگوار را تا دويست كتاب نیز نوشته اند و مهمترین آنها بر این پایه اند : اختصاص ، ارشاد ، اوائل ، المقالات ، مجالس ، مقنعه و …

در علت ملقب شدن وی به مفيد ، دو دیدگاه بازگفت شده است :

۱- ابن ادريس در سرائر و ورّام بن ابى فراس در تنبيه الخواطر جلد دوم ، ص ‍ ۳۰۲ ، مى نويسد :

چون شيخ از مولِد خود عُكبراء به بغداد آمد در حوزه درس ابوعبدالله جعل ، مشغول تحصيل شد تا روزى به هدايت على بن ياسر در مجلس درس على بن عيسى رمانى حاضر گرديد در آن حال ، مردی بصرى وارد و از خبر غار و حديث غدير پرسید .

رمّانى گفت : خبر غار درايت است و حديث غدير روايت و البته درايت بر روايت مقدم است . آن مرد بيرون رفت و نتوانست پاسخی دهد .

مرحوم شيخ مى گويد : من پيش رمّانى رفتم و پرسيدم : چه مى گوئى درباره كسى كه با امام عادل مقاتله كند ⁉️

گفت : امام است

شیخ مفید پرسيد : چه مى گوئى درباره جنگ جمل ، طلحه و زبير ؟

گفت : توبه كردند.

شيخ فرمود : خبر جمل درايت و توبه روايت است .

رمّانى گفت : تو در وقت سئوال بصرى حاضر بودى ؟ ، فرمود بلى . رمّانى پرسيد : تو كيستى ؟ شيخ گفت : ابن المعلّم هستم ( چون پدر مفید ، لقب معلّم داشت ، او را ابن المعلّم گويند ) ، رمّانى از نام استادش پرسيد و نامه اى به او نوشت و شيخ آورد و به استادش داد . ابوعبدالله پس از خواندن نامه تبسّم كرد و قضيه را پرسيد و شيخ تمام آنچه شده بود ، بازگو نمود . استاد گفت : رمانى ترا ملقب به مفيد كرده است .

۲- حضرت ولى عصر عجل الله تعالی فرجه الشريف اين لقب را به ايشان مرحمت نموده ، چنانكه محمد بن شهر اشوب در معالم العلماء ، ص ۱۰۱ ، نوشته « و لقّبة بالشيخ المفيد صاحب الزّمان صلوات الله عليه »

وی ، در سه توقيعى كه از ناحيه مقدسه وارد شده به اين عنوان معنون است : « للاخ السّديد و الولى الرشيد الشيخ المفيد ابى عبدالله محمد بن محمد بن نعمان ادام الله اعزازه »

كنيه اين بزرگوار ابوعبدالله و ملقب به مفيد و مشهور به ابن معلم است .

 حوادث الايام ( گاه شمار تاریخ شیعه )