رجعت بصورت مادي است يا غير مادي؟
گر چه در این باب جای سخن بسیار است ولی فرمایش عارف وفیلسوف بزرگ معاصر حضرت امام خمینی در مورد رجعت چنین است :
امام در یک بیانی اصل عدم امتناع وقوع مثالی رجعت رو اثبات می فرمایند و می گویند: « . . . و اما جواب از قضیه رجعت این است كه آنكه براى ما مسلّم است اصل رجعت است و این ضرورى مذهب ماست و همین اندازه بر آن دلیل داریم،اما بر ما زاد بر این، كه بدنى خلق مىشود، یا آن بدن اوّلى را آورده و ارواح پاك رجعت كنندگان در آن داخل مىشود دلیل نداریم، فلذا ممكن است قضیه رجعت به نحو تمثّل مثالى و لو درعالم ملك صورت بگیرد، و رجعت حسینیه هم ممكن است به این نحو باشد؛ زیرا ما بر اصل رجعت دلیل داریم نه بر كیفیت آن، و كیفیت آن ضرورى مذهب ما نیست.»
در این گفتار حضرت امام اصل رجعت را از مسلمات می داند ولی کیفیت آن را مورد اختلاف و می فرمایند دلیلی بر مادی بودن آن نداریم، هر چند در همین گفتار هم تمایل به مثالی بودن آن را مطرح نموده اند و امکان آن را بیان داشته اند.
و در جایی دیگر نفی بدن مادی می نمایند و ضرورت بدنی مثالی را تصریح می کنند، که در رجعت بدن مثالیه انشاء شده توسط نفس حاضر می شود. امام می فرمایند:
« … خلاصه آنچه بر آن دلیل داریم و ضرورى است اصل قضیه رجعت است، اما خصوصیات آن كه مثلًا در رجعت حسینى علیه السلام بعضى را مىآورند و مىبندند، یا اینكه با همان بدنى كه سرش را بریدند رجعت مى فرماید،
و یا اینكه آن بدن شریف اجزایش را جمع كرده و روح مطهرش با آن بدن خواهد آمد، اینها خصوصیاتى است كه بر آنها دلیل نداریم و ضرورى هم نیستند، پس در خصوص رجعت اگر بگوییم كه نفس شریف و مبارك رجعت كنندگان بدن مُلكى انشا نموده و با آن بدن انشایى مُلكى رجوع مىنمایند هیچ استبعادى ندارد، بلكه حتماً قضیه چنین خواهد بود.»
همانطور که مشاهده می شود امام خمینی عدم ضرورت بدن مادی را بیان می دارند و بر مثالی بودن این قضیه تأکید دارند.
حتی امام خمینی رجعت با بدن مثالی و غیر مادی را مفاد برخی از آیات قرآن می دانند و می فرمایند :« … و چون این آخرین درجه رجعت نیست، منافات ندارد كه جسم و جسمانیات به صورت جسم برزخى باشد، چنانكه مفاد بعضى از آیات دیگر همین است كه آن نشئه، نشئهاى جسمانى است.»
تقریرات فلسفه ج3 ص، 194 جواب از استدلال اهل تناسخ ص ،192
تقریرات فلسفه ج3 ص،197 جواب از استدلال به حشر و رجعت، ص196
تقریرات فلسفه ج3 ص:195