سوال: مجتهد اعلم را از چه راه هایی می توان شناخت؟

پاسخ:

مجتهد اعلم را از سه راه می توان شناخت

1. خود شخص (مقلد) یقین کند؛ مثل آن که از اهل علم باشد و بتواند مجتهد اعلم را بشناسد.

2. دو نفر عالم عادل - که می توانند مجتهد اعلم را تشخیص دهند - اعلم بودن او را تصدیق نمایند؛ [1] به شرط آن که با گفته دو عالم عادل دیگر معارض نباشد.

3. از گفته عده ای از اهل علم - که می توانند اعلم را تشخیص دهند - یقین [2] یا اطمینان پیدا شود. [3]

آیت الله بهجت: از هر راهی که انسان اطمینان به اعلمیت پیدا کند، کافی است و منحصر به سه راه بالا نیست. [4]

آیت الله سبحانی: اگر یک عالم عادل که می تواند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کند؛ به شرط آن که بک نفر عالم عادل دیگر با گفته او مخالفت ننماید، اعلمیت به گفته یک نفر که مورد وثوق باشد نیز ثابت می شود. [5]

آیت الله سیستانی: چنانچه یک نفر عالم خبره و مورد اطمینان هم تصدیق کند کافی است. [6] (لازم نیست دو نفر عالم خبره اعلم بودن مجتهدی را تصدیق کنند).

توجه:
بر اساس تشخیص عقل و درایت خود، نمی توان مرجع تقلید انتخاب کرد؛ مگر این که شخصی خود از اهل علم باشد و بتواند مجتهد اعلم را بشناسد. [7]

——————
پی نوشت:
[1]. کسانی که می توانند اعلم را تشخیص دهند (اهل خبره) لازم نیست خودشان مجتهد باشند؛ ولی باید در حدی از مرتبه علم باشند که بتوانند مجتهد را از غیر مجتهد و اعلم را از غیر اعلم تشخیص دهند. ر. ک: العروه الوثقی مع تعلیقات، ج 1، م 17؛ خامنه ای، اجوبه الاستفتائات، س 24 و 25.
[2]. فرق علم (یقین) و اطمینان چیست؟ در علم اصلا احتمال خلاف داده نمی شود؛ ولی در اطمینان، احتمال خلاف هم داده می شود که البته نزد عقلا قابل اعتنا نیست و عرف آن را می داند. به عبارت دیگر حالتی که انسان درباره وقوع یا عدم وقوع چیزی یک طرف را ترجیح می دهد؛ به گونه ای که موجب اعتماد و آرامش خاطر او می شود. «وثوق» و «اطمینان» (قضاوت نزدیک به صد در صد) نام دارد؛ مثل این که اطمینان داشته باشد نماز صبح خوانده است؛ ولی علم و یقین به قضاوت صد در صد گفته می شود و آن حالتی است که انسان به هیچ وجه احتمال مقابل آن را نمی دهد؛ مثل این که یقین داشته باشد نماز صبح خوانده است.
[3]. توضیح المسائل ده مرجع، م 3؛ خامنه ای، اجوبه الاستفتائات، س 25.
[4]. بهجت، توضیح المسائل ده مرجع، م 3.
[5]. سبحانی، توضیح المسائل، م 3.
[6]. سیستانی، توضیح المسائل ده مرجع، م 3.
[7]. توضیح المسائل ده مرجع، با استفاده از م 3؛ خامنه ای، اجوبه الاستفتائات، س 25، سبحانی، توضیح المسائل، با استفاده از م 3.

 برگرفته از کتاب «رساله مصور»، ج 1، ص 60.