رساله حقوق امام سجاد(علیه السلام)

حضرت پنج حق رابراي زبان ذكر مي‌فرمايند:‌

۱-«إكرامه عن الخناء » : زبان را بواسطه حفظ از دشنام، احترام كنيد يعني اگر بر زبان به راحتي دشنام و كلمات نامناسب جاري است، خوار و ذليل است.

۲- « تَعْوِيدُهُ عَلَى الْخَيْرِ » : تعويد به معناي عادت دادن تدريجي است.
بايد زبان را به تدريج بر نيكي‌ها و بهترينها عادت داد، كيفيت و كميت آن را افزايش داده و از عادت دروغ و شكايت و … برحذر داشت. بلكه آن را عادت داد كه زبان به ذكر الطاف الهي و حمد و ثناي اطرافيانش داشته باشد، با اولياي الهي ارتباط داشته باشد. سعي كند.

۳- « وَ حَمْلُهُ عَلَى الْأَدَبِ » : زبان را به تدريج وادار بر مودب شدن بكند.
ادب نقش مهمي در عزت دارد. ادب يعني ظرافت در كلام و زيركي و حسن بنابراين كلام كامل كلامي است كه هر سه وجه ادب در ان رعايت شود.

۴- « وَ إِجْمَامُهُ إِلَّا لِمَوْضِعِ الْحَاجَةِ وَ الْمَنْفَعَةِ لِلدِّينِ وَ الدُّنْيَا » جم به معناي نگاه داشتن است .
زبان را مهار كنيد مگر در جايي كه نياز به حرف زدن است و فايده‌آي بر آن مترتب مي‌باشد.

گاه فرد با زبان امر به معروف و نهي از منكر و ارشاد گمراهي و مشورت درستي را انجام مي‌دهد كه اين منفعت دنيوي و اخروي براي زبان است ولي در جايي كه هيچ منفعتي مشاهده نمي‌شود، زبان در قيامت عليه صاحبش شهادت خواهد داد.

۵- « إِعْفَاؤُهُ عَنِ الْفُضُولِ الشَّنِعَةِ الْقَلِيلَةِ الْفَائِدَةِ الَّتِي لَا يُؤْمَنُ ضَرَرُهَا مَعَ قِلَّةِ عَائِدَتِهَا » َ زبان را معاف كنيد از حرفهاي زيادي كه شنيع است و فايده اندكي دارد حرفهايي كه كسي از ضرر آن در امان نيست و عقل توصيه به دفع ضرر يقيني دارد.

حضرت در ادامه مي‌فرمايند: زبان دليل بر عقل افراد است.
زبان شاهد نيز مي‌باشد و در زمان مقرر بر عقل يا جهل صاحبش شهادت مي‌دهد.

« وَ تَزَيُّنُ الْعَاقِلِ بِعَقْلِهِ حُسْنُ سِيرَتِهِ فِي لِسَانِهِ » ِ

مزين شدن عاقل به قوه ادراكش است يعني عقل، انسان را آراسته مي‌كند . خوش رفتاري فرد از طريق زبانش معلوم می‌شود. زبان مانيتوري است كه خوش رفتاري يا بدرفتاري افراد از طريق آن ديده مي‌شود.

امام سجاد در بسياري مواقع به هنگام بحث زبان، از جمله ولا قوة الا بالله العلي العظيم استفاده مي‌كنند يعني فقط بايد حول و قوه الهي همراه شودتا انسان بتواند از زبان استفاده درستي داشته باشد.

برگرفته از كلام استاد بروجردی