حديث قدسى
عبارت از حديثى است كه پيغمبر از خداوند اخبار كند، بدين گونه كه‏ معنا و مضمون آن بر قلب پيغمبر القا مى‏شود و پيغمبر با لفظ خود اداءمى‏نمايد، لذا در الفاظ آن تحدى و اعجاز نيست، به خلاف قرآن كه به الفاظى مخصوص وحى شده كه تغيير آن به لفظى ديگر جايز نيست وديگران در آوردن مثل آن عاجزند.

تهانوى از فوايد امير حميد الدين، شش فرق براى قرآن و حديث‏قدسى نقل كرده است:1.قرآن معجزه است‏به خلاف حديث قدسى، 2.قرائت نماز جز به قرآن صحيح نيست، 3.منكر قرآن كافر شمرده‏مى‏شود به خلاف منكر حديث قدسى، 4.قرآن به وساطت جبراييل‏وحى مى‏شود، به خلاف حديث قدسى، 5.قرآن به الفاظ مخصوص ازلوح محفوظ وحى مى‏شود، ولى در حديث قدسى ممكن است لفظ از پيغمبرباشد، 6.مس قرآن بدون طهارت روا نيست، به خلاف حديث قدسى.

در قواعد التحديث (ص 65) وجه ديگرى براى فرق بين قرآن وحديث قدسى ياد شده است و آن اين است كه در ايصال آن به پيغمبر، كيفيت‏خاصى شرط نيست، چه ممكن است در رؤيا به پيغمبر القاءشود يا به لسان ملك در بيدارى يا به القاء در خاطر«القاء در روع‏».

ابن حجر هيثمى (در شرح اربعين نووى ضمن شرح حديث ابى‏ذر)مى‏گويد:مجموع احاديث قدسيه‏اى كه از پيغمبر نقل شده، بالغ بريكصد حديث است كه بعضى آنها را در مجموعه‏اى گرد آورده‏اند.

استاد محمد الصباغ در كتاب (الحديث النبوى، ص 31) فرموده:به سال 1389 المجلس الاعلى للشئون الاسلاميه در مصر چهار صدحديث قدسى از كتب سته و موطاء جمع آورده و ضمن دو جلد به نام(الاحاديث القدسيه) انتشار داده است.

از دانشمندان شيعى، شيخ حر عاملى (متوفاى 1104 ه.) نيز كتابى‏به نام (الجواهر السنية في الاحاديث القدسية‏»در احاديث قدسيه-كه ‏بيشتر از طريق اماميه نقل شده-گرد آورده كه به سال 1302 ه.در بمبئى‏و اخيرا در نجف چاپ شده است.

                         دراية الحدیث  ، كاظم مدير شانه چى