حجاب و قانونمندی روابط زن و مرد در روایات اسلامی 

  در روایات اسلامی، ضرورت پوشش زن مورد تأکید قرار گرفته است. ضمن اشاره به این روایات، به برخی از عناوینی که در این روایات درباره نحوه ارتباط زن و مرد با یکدیگر است و در راستای اهداف حجاب قرار دارد، اشاره می شود:

 کیفیت پوشش زن در کلام معصومین

در این قسمت، روایاتی که در ذیل آیات حجاب وارد شده و نیز روایاتی که زنان را امر به پوشش می کند، می آید:

فضیل بن یسار گوید: از امام صادق (علیه السلام) سوال کردم، آیا آرنج های دست زن، بخشی از زینت اوست که خداوند در قرآن فرموده: زنان زینت خود را آشکار نکنند مگر برای شوهرانشان؟ فرمود: بله و تمام بدن زن غیر از صورت و دست ها تا مچ، از زینت او محسوب می شودکه باید از نامحرم پوشیده شود. (فروع کافی، ج 5، ص 520).

امام صادق(علیه السلام)می فرماید: بر دختری که به سن بلوغ می رسد، روزه و حجاب واجب است (وسایل الشیعه، ج 4، ص 409).

در روایتی رسول خدا (صلی الله علیه وآله) درباره عذاب زنان گناهکار در روز قیامت می فرماید: …اما زنی که به موی سرش آویزان بود به این دلیل بود که مویش را از نامحرم نمی پوشاند(بحارالانوار، ج 100، ص 247).

امام صادق(علیه السلام)فرمود: برای زن مسلمان صحیح نیست روسری و پیراهنش به گونه ای باشد که او را نپوشاند (مستدرک الوسائل، ج 14، ص 255).

امام علی(علیه السلام)فرمود: به راستی که زن، شادی بخش زندگی است، هر کس که او را به همسری گرفت باید بپوشاندش (غرر الحکم، حدیث 16637).

عایشه گوید: روزی اسماء دختر ابوبکر در حالی که لباس های نازکی بر تن داشت، نزد رسول خدا آمد. آن حضرت روی از او برگرداند و فرمود: ای اسماء، وقتی دختر به سن بلوغ رسید نباید از بدن او جز این و این (در حالی که به صورت و دستش تا مچ اشاره می کرد) دیده شود (سنن ابی داود، ج 4، ص 87).

نگاه به نامحرم

برخی روایات، افراد را از نگاه های شهوانی به غیر همسر نهی می کند:

از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که می فرمودند: نگاه شهوانی به نامحرم تیری از تیرهای مسموم شیطان است، و چه بسا لحظه ای نگاه، باعث حسرتی طولانی می شود (فروع کافی، ج5، ص 599).

در روایت دیگری آمده: پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) زنان را از نگاه کردن به مردان نهی کرد. (مستدرک الوسایل، ج14، ص289).

ام سلمه گوید: من و میمونه نزد رسول خدا بودیم که ابن امّ مکتوم نابینا بر ما وارد شد؛ و این جریان بعد از واجب شدن حجاب بود. ایشان به ما فرمود: خود را از او پنهان کنید. گفتیم: ای رسول خدا، او نابیناست و ما را نمی بیند. فرمود: آیا شما هم نابینا هستید و او را نمی بینید؟(وسایل الشیعه، ج 20، ص 222).

در روایت دیگری آمده است: روزی در محضر رسول خدا در بقیع، زنی از روی مرکب به زمین افتاد؛ حضرت برای این که نگاهش به بدن او نیفتد رویش را به طرف دیگر برگرداند. اصحاب گفتند: ای رسول خدا آن زن شلوار دارد و پاهایش پوشیده است.. حضرت سه مرتبه فرمود: خدایا زنانی را که شلوار به تن می کنند بیامرز؛ ای مردم شلوار بپوشید که بهتر شما را می پوشاند و زنانتان را وقتی از خانه خارج می شوند به وسیله پوشش شلوار از دید نامحرم حفظ کنید (مستدرک الوسایل، ج 3، ص 244).

آرایش کردن زن برای نامحرم

روایات، آرایش و زینت کردن زن برای مردان بیگانه را حرام می داند:

رسول خدا (صلی الله علیه وآله) زنان را از آرایش برای غیر شوهرشان نهی می کرد و می فرمود: هر کس چنین کند، خداوند حق دارد او را به آتش جهنم بسوزاند (منبع پیشین، ج 14، ص 280).

در روایتی، رسول خدا (صلی الله علیه وآله) درباره عذاب زنان گناهکار در روز قیامت می فرماید: … اما زنی که گوشت بدن خود را می خورد، به این خاطر بود که بدنش را برای نامحرم آرایش می کرد (بحارالانوار، ج 100، ص 247).

پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) به زنی به نام حولاء فرمود: ای حولاء، زینت و آرایش خود را به غیر همسرت نشان نده (مستدرک الوسایل، ج 14، ص 242).

لباس هایی که برای زنان ممنوع است

روایات، پوشیدن لباس های مهیّج و فتنه انگیز را ممنوع می کند:

امام علی(علیه السلام)فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) زن را از پوشیدن لباسی که او را مشهور و انگشت نما کند و از زینت کردن به زیورآلاتی که صدا ایجاد می کند (و سبب جلب توجه نامحرم می شود)، نهی کرد (منبع پیشین).

حکم بن مسکین گوید: سعیده و منّه خواهران محمدبن ابی عمیر برای من نقل کردند که ما بر امام صادق(علیه السلام) وارد شدیم و پرسیدیم: آیا جایز است زن به زیارت برادر مسلمانش برود؟ فرمود: بله . پرسیدیم آیا می تواند با او مصافحه کند؟ فرمود: از زیر لباس مانعی ندارددر این هنگام یکی از آنها گفت: این خواهر من به زیارت برادران مسلمانش می رود؛ امام به او فرمود: وقتی به زیارت برادر مسلمانت می روی لباس رنگارنگ و جذّاب نپوش (فروع کافی، ج 5، ص 526).

پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله)فرمودند: حکایت زنی که دامن کشان و آمیخته به زینت، در بیرون خانه رفت و آمد می کند، چون ظلمتی است در روز قیامت که از خود نور ندارد (نهج الفصاحة، حدیث 2721).

و نیز پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) در روایتی فرمود: هرکس به همسرش اجازه دهد که با لباس های نازک و مهیّج در بین انظار حاضر شود، خداوند او را به آتش جهنم می افکند (بحارالانوار، ج100، ص242).

دست دادن (مصافحه) با نامحرم

روایات، لمس بدن زن نامحرم را جایز نمی داند که ما برای نمونه به یک روایت اکتفا می کنیم:

پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: هر کس با زن نامحرمی دست بدهد، روز قیامت دست بسته می آید سپس به آتش افکنده می شود (وسایل الشیعه، ج20، ص198).

اهل بیت(علیهم السلام)، الگوی حجاب

برخی روایات اهل بیت (علیهم السلام) را به عنوان الگوی عملی رعایت حجاب معرفی می کند و نشان می دهد که آنان توجه زیادی به این موضوع داشته اند:

عبدالله بن حسن به اسناد خود از پدران معصومش(علیهم السلام) روایت کرده است زمانی که ابوبکر و عمر تصمیم گرفتند از رسیدن فدک به حضرت فاطمه (علیهاالسلام) مانع شوند و این خبر به آن حضرت رسید، مقنعه بر سر پیچیدند (و محکم بستند) و چادر خود را بر تن کردند و همراه جماعتی از زنان خویشاوند و یاران خود آمدند، در حالی که (بر اثر بلندی چادر) بر پایین و ذیل آن پا می گذاشتند (مجمع البیان، ج 1، ص 253).

امام صادق از پدرش روایت می کند (روزی) مرد نابینایی از فاطمه (علیهاالسلام) اجازه خواست تا بر او وارد شود. پس فاطمه خود را از او پنهان کرد. پیامبر از او پرسید: چرا خود را از او پنهان می کنی در حالی که او تو را نمی بیند؟ فاطمه گفت: اگر چه او مرا نمی بیند، ولی من او را می بینم و او می تواند بوی مرا استشمام کند. پیامبر فرمود: گواهی می دهم که تو پاره تن من هستی (مستدرک الوسایل، ج 14، ص 189).

در روایتی ابن عباس گوید: بعد از نزول آیه 53 احزاب که به مردان دستور می داد با زنان پیامبر از پشت پرده صحبت کنند، علی (علیه السلام) به منزل ام سلمه برای دیدار رسول خدا رفت و دقّ الباب کرد. پیامبر(صلی الله علیه وآله) کوبنده در را شناخت، ولی ام سلمه او را نشناخت. پیامبر به همسرش فرمود: برو و در را باز کن. ام سلمه گفت: مگر چه کسی پشت در است که من باید در را برای او باز کنم، مگر دیروز آیه نازل نشد که با زنان پیامبر از پشت پرده صحبت کنید؟ آیا من باید با محاسن و زیبایی هایم جلوی او ظاهر شوم؟ رسول خدا از این سخن ناراحت شد و فرمود: هر کس دستور پیامبر را اطاعت کند دستور خدا را اطاعت کرده است، بلند شو و در را باز کن، همانا پشت در، مردی است که نه نادان است ونه سبک مغز و نه عجول، خدا و پیامبر را دوست دارد و خدا و پیامبر هم او را دوست دارند، هرگز در را باز نمی کند مگر آن که تو آن قدر از او دور شوی که صدای پایت شنیده نشود. ام سلمه به طرف در آمد در حالی که سخنان پیامبر را درباره حضرت علی تکرار می کرد و در را باز کرد. پس امام(علیه السلام) آن قدر در آن جا مکث کرد تا این که ام سلمه از کنار در دور شد و وارد اتاقش گردید. سپس امام وارد شد و بر رسول خدا سلام کرد. آنگاه ام سلمه او را شناخت (تفسیر البرهان، ج6، ص299).

استعمال بوی خوش برای زن

روایات، استفاده زن از عطر و بوی خوش را در حضور نامحرم ممنوع می کند:

پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله)فرمودند: وقتی زنی برای کسی جز شوهر خود، بوی خوش به کار ببرد، مستحق آتش جهنم و سرزنش است (منبع پیشین، ص 36).

در حدیث دیگری فرمود: اگر زنی خود را معطر کند، پس بر نامحرمان بگذرد تا بوی او را دریابند، زناکار است (منبع پیشین، ص 34).

همچنین فرمود: هر زنی خود را معطر کند و از خانه خارج شود، مشمول لعنت الهی است تا وقتی به خانه برگردد (فروع کافی، ج 5، ص 518)

قرار گرفتن با نامحرم در جای خلوت

روایات از خلوت کردن زن و مرد بیگانه با هم نهی می کند:

رسول خدا (صلی الله علیه وآله)فرمود: هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد شب را در جایی نمی گذراند که صدای تنفس زن نامحرم به گوشش برسد (وسایل الشیعه، ج 20، ص 185).

رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: از گفتگو با زنان بپرهیزید که هر وقت مردی با زنی خلوت کند، قصد او کند (نهج الفصاحه، ص202، حدیث1004).

امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) از زنان بیعت گرفت که هرگز با مردان بیگانه خلوت نکنند (فروع کافی، ج5، ص519).

پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) در ضمن حدیثی طولانی، به زنی به نام حولاء فرمود: ای حولاء بر زن حلال نیست پسری را که به حد بلوغ رسیده به منزلش بیاورد و چشمش محو تماشای او شود و نیز خود را در معرض دید او قرار دهد و همراه او غذا بخورد و بیاشامد، مگر آن که آن پسر بر او محرم باشد و همسرش هم حاضر باشد (مستدرک الوسایل، ج 14، ص 242).

شوخی کردن با نامحرم

روایات از شوخی های زننده و سخنان و ملاقات های غیرضروری زن و مرد نامحرم نهی می کند:

هر کس با زنی غیر همسر خود شوخی زننده کند خداوند (در قیامت) او را در برابر هر کلمه ای که در دنیا با آن زن سخن گفته، هزار سال زندان می کند (وسایل الشیعه، ج 20، ص 198).

حد سخن گفتن و ارتباط با نامحرم

در روایتی رسول خدا (صلی الله علیه وآله) زنان را نهی فرمود از این که در حضور نامحرم بیشتر از پنج کلمه (یا جمله) درباره مسائل ضروری سخن بگویند (بحارالانوار،ج 100، ص 243).

همچنین در روایت دیگری آمده است: ابوبصیر گوید: در کوفه برای زنی قرآن می خواندم، روزی با او مختصری شوخی و مزاح کردم؛ پس از مدتی که خدمت امام باقر (علیه السلام) رسیدم مرا مورد سرزنش قرار داد و فرمود: هر کس در خلوت مرتکب گناه شود خدا به او نظر رحمت نمی کند. (سپس فرمود:) به آن زن چه گفتی؟ من از خجالت صورتم را پوشاندم و توبه کردم. پس فرمود: دیگر چنین کاری را تکرار نکن. (بحارالانوار، ج 46، ص 247).

امام علی(علیه السلام)فرمود: هر کس با دختران و پسران جوان شوخی کند (وبگو و بخند داشته باشد)، قطعاً به زنا دچار می شود (مستدرک الوسایل، ج 14، ص 331).

امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بر تمام زنان سلام می کرد و آنان به سلام او پاسخ می دادند و امیرالموءمنین(علیه السلام) نیز بر زنان سلام می کرد ولی دوست نداشت بر زنان جوان سلام کند و می فرمود: می ترسم صدای آنان مرا خوش آید و ضرری که از این جهت بر من وارد می شود، بیش از ثوابی باشد که از سلام کردن به آنان می طلبم (فروع کافی، ج2، ص 648).

امیرالموءمنین (علیه السلام)فرمود: بر زنان سلام نکنید و آنان را به غذا خوردن با خود دعوت نکنید (منبع پیشین، ج5، ص534).

امام علی(علیه السلام)فرمود: پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) زنان را از بلند صحبت کردن نهی می کرد مگر آن که ناچار باشند؛ و نیز مردان را از سلام کردن بر آنان نهی می نمود (مستدرک الوسایل، ج14، ص280).

همانند شدن زن و مرد به یکدیگر

برخی روایات، زن را و مرد را از شبیه شدن به یکدیگر نهی می کند، مثل:

جابر بن یزید جعفی گوید: از امام محمد باقر(علیه السلام) شنیدم که بارها می فرمود: برای زن جایز نیست که خود را (در پوشش) شبیه مردان کند، زیرا رسول خدا لعنت کرده است مردانی که خود را شبیه زنان می کنند و زنانی که خود را شکل مردان در می آورند (منبع پیشین، ج3، ص246).

در روایت دیگری پیامبر فرمود: خدا زنان مردنما را لعنت کند. (سنن ابی داود، حدیث 4099).

تشویق به حیا و عفت

روایات، افراد را به داشتن عفت و حیا و غیرت تشویق می کند:

امام باقر (علیه السلام) فرمود: بهترین زنان شما کسانی اند که وقتی با شوهران شان خلوت می کنند و لباس خود را در می آورند، در انجام رفتارهای جنسی خجالت نکشند، ولی وقتی در حضور دیگران اند، لباس و پوشش دارند و با حیا هستند. (تهذیب الاحکام، ج7، ص 399).

امام علی (علیه السلام) به اهل عراق فرمود: ای اهل عراق، به من خبر رسیده که زنان شما در کوچه و خیابان به مردان تنه می زنند، آیا حیا نمی کنید؟ آیا نسبت به زنانتان غیرت ندارید که به بازارها می روند و مزاحم مردان می شوند؟ خدا لعنت کند مردی را که غیرت ندارد (وسایل الشیعه، ج 20، ص 235).

رسول خدا (صلی الله علیه وآله)هفت نفر را لعنت کرد که یکی از آنها مردی است که نسبت به پوشش و عفت همسرش بی توجه است (مستدرک الوسایل، ج 14، ص 291)

پیامبر خدا به امیرالموءمنین فرمود: ای علی هر مردی از زنش اطاعت کند، خداوند او را به «صورت» داخل جهنم می اندازد. امام علی(علیه السلام) عرض کرد: در چه چیزی از زنش اطاعت کند؟ فرمود: به او اجازه دهد به جاهای نامناسب برود ودر حضور نامحرمان لباس های نازک و بدن نما بپوشد (بحارالانوار، ج 100، ص 242).

اختلاط با نامحرم

در روایات، از رفت و آمد زن، خصوصاً زن جوان در جاهای شلوغ و در انظار مردان بیگانه و نیز از اختلاط با نامحرم، نهی می کند، هر چند به بهانه عبادت باشد:

از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) رسیده که ایشان زنان را از رفت و آمد در وسط کوچه نهی می کردند و می فرمودند زنان هنگام راه رفتن از وسط کوچه راه نروند (بلکه از کنار آن راه بروند) (مستدرک الوسایل، ج 14، ص280).

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بر زن جوان سزاوار نیست به تشییع جنازه رود و بر آن نماز بگزارد ، مگر آن که زنی مسن و پیر باشد (منبع پیشین، ج3، ص 243).

پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: بهترین مسجد زنان کنج خانه آنهاست (علل الشرایع، ج 1، ص 374).

امام صادق فرمود: بر زنان جایز نیست صدای خود را به لبیک بلند کنند و حجرالاسود را استلام نمایند به خانه کعبه وارد شوند و در سعی بین صفا و مروه، هروله (دویدن) کنند (فروع کافی، ج4، ص405).

فسادانگیز بودن بدحجابی

روایاتی که بدحجابی و رعایت نکردن حریم بین زن مرد را سبب فساد اخلاق می داند:

پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: زن اندامی شهوت انگیز دارد که خانه اش پوشش آن است؛ اگر خود را نپوشاند همین که از خانه خارج شد، شیطان او را احاطه می کند (مجموعه ورّام، ج2، ص 119).

امام رضا (علیه السلام) فرمود: نگاه کردن به موی سر زنان چه شوهردار و چه بی شوهر حرام است، زیرا سبب برانگیخته شدن غریزه شهوت مردان می شود و این برانگیختگی آنان را به فساد و انجام کارهای حرام و نازیبا می کشاند؛ هم چنان که نگاه کردن به قسمت های دیگر بدن زن نیز همین حکم را دارد (بحارالانوار، ج 101، ص 34).

   منبع : مجله شمیم یاس ، اسفند 1385، شماره 36