سوال:  شرایط تغییر مرجع تقلیدچیست؟

پاسخ:

 تغییر دادن مرجع تقلید، شرایط و احکام مختلفی دارد که گاهی واجب، گاهی جایز و گاهی نیز حرام می باشد.

الف) در بعضی از مسائل (تبعیض):

تبعیض در تقلید یعنی مکلف بتواند در مسائلی که به هم مربوط نیست، از دو یا چند مجتهد که مساوی با هم هستند، تقلید کند. تبعیض در تقلید در صورت تساوی دو یا چند مجتهد جایز است. برای مثال می توان در مسائل نماز و روزه از مجتهدی و در خمس از مجتهد دیگر و در ازدواج از شخص سومی تقلید نمود. اما در مسائلی که به هم مربوط است- چنانچه اخذ به فتوای آنان باعث بطلان عمل و یا مخالفت قطعی شود – تبعیض جایز نیست؛ مثل این که در احکام نجاست بدن و لباس،‌ به فتوای مجتهدی و در احکام لباس نمازگزار به فتوای مجتهد دیگری عمل کند.

ب) در همه مسائل
ب -1: واجب
1. یکی از شرایط مرجع جامع الشرایط از بین برود.
2. مقلد متوجه بشود مرجعی که انتخاب کرده، دارای شرایط کافی نبوده است.

ب – 2: جایز
عدول از مرجع زنده به مرجع مساوی به نظر برخی از مراجع عظام در همه مسائل جایز است؛ ولی طبق نظر عده ای از فقها، فقط در برخی از مسائل می توان به مرجع مساوی رجوع کرد؛ همچنین برخی از مراجع بزرگوار رجوع به مرجع مساوی را جایز نمی دانند.

امام خمینی(ره): رجوع به مساوی جایز است.

آیت الله خامنه ای: بنابر احتیاط واجب، رجوع به مساوی جایز نیست.

آیات عظام بهجت و سیستانی: اگر در علم و ورع مساوی باشند، رجوع به مساوی در مسائل غیر مرتبط به هم جایز است؛ برای مثال در مسائل احکام روزه مسافر باقی بماند و در احکام نماز رجوع کند.

آیت الله مکارم: در خصوص مسائلی که تقلید (عمل) کرده، رجوع به مساوی جایز نیست.

آیت الله صافی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، بنابر احتیاط واجب رجوع به مساوی جایز نیست.

آیت الله سبحانی: عدول از مجتهدی به مجتهد دیگر جایز نیست، مگر این که دومی اعلم باشد.

ب – 3: حرام
1. بازگشتن به فتوای مرجع تقلیدی که از دنیا رفته، در صورتی که از فتوای ایشان به مرجع زنده عدول شود (مگر آن که مجتهد زنده در آن مساله فتوا نداده باشد).
2. تقلید از مجتهد غیر اعلم.

 برگرفته از کتاب «رساله مصور»، ج 1، ص 65.

سوال: حکم حرف زدن عمدی در نماز چیست؟

پاسخ:

 سخن گفتن عمدی، نماز را باطل می کند.

آیت الله خامنه ای: اگر در نماز به عمد حرف بزند، حتی اگر یک کلمه باشد، نماز باطل است. [3]

آیت الله سیستانی: از مبطلات نماز آن است که به عمد حرف بزند، هر چند به کلمه ای که یک حرف داشته باشد (اگر آن حرف فهماننده معنای خودش باشد) مثل «قِ» که در زبان عربی به معنای این است که نگهداری کن یا فهماننده معنای دیگری؛ مثل «ب» در جواب کسی که از حرف دوم الفبا سوال کند. حال چنانچه هیچ معنایی را نفهماند، اگر مرکب از دو حرف یا بیشتر باشد، باز هم بنابر احتیاط واجب مبطل نماز است. [5]

آیت الله صافی: از مبطلات نماز آن است که به عمد کلمه ای بگوید که دارای دو حرف یا بیشتر باشد، چه معنا داشته یا نداشته باشد؛ ولی اگر به اشتباه و بدون توجه بگوید، نماز باطل نمی شود. [6]

آیت الله مکارم: از مبطلات نماز آن است که به عمد حرف بزند، حتی یک کلمه دو حرفی؛ مانند: «من» و «ما»؛ بلکه بنابر احتیاط اگر دو حرف معنی دار هم نباشد، نماز باطل است (منظور از احتیاط در مبطلات نماز آن است که نماز را تمام کرده، بعد اعاده کند.) [7]

————

پی نوشت:
[3]. خامنه ای: استفتا.
[5]. سیستانی، توضیح المسائل، قبل از م 1119.
[6]. صافی، توضیح المسائل، قبل از م 1141.
[7]. مکارم، توضیح المسائل، م 1012.

 برگرفته از کتاب «رساله مصور»، ج 2، ص 135 و 136.

 سوال : 

زکات فطره را می شود به فرزند فقیر یا والدین فقیر خود داد ؟

 پاسخ :
 آیت الله خامنه ای: والدین و فرزندان در هر شرايطی واجب النفقه یکدیگرند و نمی توانند به هم فطریه بدهند.
 آیت الله مکارم شیرازی: زکات فطره را به واجب النفقه (پدر، مادر، زن و فرزند) نميتوان داد.

 آیت الله سیستانی، وحید و سیستانی: خیر

 آیت الله فاضل : فرزند واجب النفقه پدر و پدر واجب النفقه فرزندان می باشند. دادن زکات فطره به واجب النفقه جایز نیست. بنابر این پدر نمی تواند زکات فطره اش را به فرزند فقیرش بدهد و نیز فرزند نمی تواند زکات فطره را به پدرش فقیرش بدهد، البته اگر فرزند یا پدر بدهکار باشد و نتواند بدهی خود را ادا کند در این صورت پدر می‌تواند از زکات فطره بدهی فرزند را ادا کند و نیز فرزند می تواند از زکات فطره بدهی پدر خود را پرداخت کند.

 استفتائات موجود در واحد پاسخ به سؤالات اداره تبلیغ اینترنتی حوزه های علمیه

اگر قوت غالب برنج  باشد می توان حداقل میزان فطریه را پرداخت کرد؟
 اصلا قوت غالب یعنی چی میشه توضیح بدین ایا شمالی ها مصداق این مسئله هستند ؟

 آیت الله خامنه ای: موکول به نظر عرف است و رعايت قوت غالب لازم نيست.

 آیت الله مکارم شیرازی : در زکات فطره خوراک شخصى خود انسان ملاک نیست بلکه خوراک معمولى اهل شهر و یا محل ملاک است; بنابراین، کسى که همیشه برنج مى خورد مى تواند زکات فطره را از گندم بدهد.

 آیت الله سیستانی : كسى كه موقع غروب شب عيد فطر ، بالغ و عاقل است ، و بيهوش و فقير و برده نيست ، بايد براى خودش و كسانى كه نان خور او هستند ، هر نفرى يك صاع كه گفته مى‏شود تقريباً سه كيلو است از غذاهاى معمول در شهرش مانند گندم يا جو يا خرما يا كشمش ، يا برنج يا ذرّت به مستحق بدهد ، و اگر بجاى آن پول هم بدهد ، كافى است ، و احتياط لازم آن است كه از غذاهائى كه در شهرش معمول نيست ندهد هر چند گندم يا جو ، يا خرما يا كشمش باشد .

 سوال :
زکات فطره را می شود به فرزند فقیر یا والدین فقیر خود داد ؟

پاسخ :
 آیت الله خامنه ای: والدین و فرزندان در هر شرايطی واجب النفقه یکدیگرند و نمی توانند به هم فطریه بدهند.

 آیت الله مکارم شیرازی: زکات فطره را به واجب النفقه (پدر، مادر، زن و فرزند) نميتوان داد.

 آیت الله سیستانی، وحید : خیر

آیت الله فاضل : فرزند واجب النفقه پدر و پدر واجب النفقه فرزندان می باشند. دادن زکات فطره به واجب النفقه جایز نیست. بنابر این پدر نمی تواند زکات فطره اش را به فرزند فقیرش بدهد و نیز فرزند نمی تواند زکات فطره را به پدرش فقیرش بدهد، البته اگر فرزند یا پدر بدهکار باشد و نتواند بدهی خود را ادا کند در این صورت پدر می‌تواند از زکات فطره بدهی فرزند را ادا کند و نیز فرزند می تواند از زکات فطره بدهی پدر خود را پرداخت کند.

 استفتائات موجود در واحد پاسخ به سؤالات اداره تبلیغ اینترنتی حوزه های علمیه

سوال: آيا جايز است پيش از ماه رمضان، فطره را به فقير داد؟

آیت الله خامنه ای: اگر پيش از ماه رمضان فطره را بدهد صحيح نيست، و احتياط واجب آن است كه در ماه رمضان هم فطره را ندهد، ولى اگر پيش از رمضان يا در ماه رمضان به فقير قرض بدهد و بعد از آن كه فطره بر او واجب شد طلب خود را بابت فطره حساب كند مانعى ندارد.

 آیت الله مکارم شیرازی: زکات فطره را نمى توان قبل از ماه رمضان داد و اگر بدهد باید روز عید فطر اعاده کند، همچنین احتیاط واجب آن است که در ماه مبارک رمضان هم ندهد، ولى اگر پیش از ماه رمضان یا در ماه رمضان چیزى را به فقیر قرض دهد و بعد از آن که فطره بر او واجب شد طلب خود را به جاى فطره حساب کند مانعى ندارد.

 آیت الله سیستانی : اگر فرد پیش از ماه رمضان، زکات فطره را بدهد صحیح نیست ولی بعد از فرا رسیدن ماه رمضان می‌تواند زکات فطره را بدهد هرچند احتیاط مستحب آن است كه در ماه رمضان هم فطریه را ندهد و پرداخت آن را تا شب عید فطر به تأخیر اندازد، ولی اگر فرد، پیش از ماه رمضان به فقیر قرض بدهد و بعد از آنكه فطریه بر او واجب شد، فقیر مذکور هنوز هم استحقاق دریافت زکات فطره را دارا باشد می‌تواند طلب خود را از فقیر بابت زکات فطره حساب كند

 استفتاء‌ از سایت مراجع عظام

سوال:
 کسی که در افطار شب عید فطر، میهمان دیگری باشد، فطریه‌اش به عهدۀ کیست؟خودش یا صاحب‌خانه؟ آیا فرقی می‌کند که قبل از اذان مغرب به میهمانی رفته باشد یا بعد از آن؟

آیت الله خامنه ای: فطره مهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحب خانه وارد شده و نان خور او حساب مى‌شود، بر او واجب است؛ و فطره مهمانى كه بعد از غروب شب عيد فطر وارد مى‌شود بر صاحبخانه واجب نيست، اگرچه پيش از غروب او را دعوت كرده باشد و در خانه او هم افطار كند.

نکته: با یک شب مهمان نان خور حساب نمی شود.

 آیت الله مکارم شیرازی: میهمانى که پیش از غروب شب عید فطر با رضایت صاحب خانه وارد شده و نانخور او محسوب مى شود (یعنى تصمیم دارد مدّتى نزد او بماند) دادن زکات فطره او نیز واجب است، امّا اگر فقط براى شب عید دعوت شده فطره او بر میزبان واجب نیست و در صورتى که بدون رضایت صاحب خانه باشد نیز بنابر احتیاط واجب فطره او را بدهد، همچنین فطره کسى که انسان را مجبور کرده است که خرجى او را بپردازد.

 آیت الله سیستانی : فطریه مهمانی كه پیش از غروب شب عید فطر وارد بر میزبان شده و نان‌خور وی - هرچند موقّتاً - محسوب می‌شود، بر میزبان واجب است مثل مهمانی كه قبل از غروب آفتاب وارد منزل میزبان شده و شب نیز در منزل او می‌ماند و میزبان هم امكانات رفاهی لازم را برایش فراهم نموده و عهده‌دار مخارج او شده است هرچند مهمان چیزی نخورد یا با غذای خودش افطار نماید؛
اما به مهمانی كه تنها برای افطاری دعوت شده و شب نمی‌ماند، نان‌خور صدق نمی‌كند و زكات فطره‌اش بر عهده میزبان نیست.

 فطریه مهمانی كه بعد از غروب آفتاب در شب عید فطر وارد بر میزبان می‌شود در صورتی كه نان‌خور او محسوب نشود، بر ميزبان واجب نيست و اگر نان‌خور او حساب شود (بنا بر احتياط واجب) مراعات مقتضای احتياط ترک نشود مانند اين كه يكی با اجازه ديگری فطريه را بدهد.

 آیت الله وحید خراسانی : چنانچه پیش از غروب آفتاب شب عید فطر با رضایت صاحب خانه وارد شود و تا صبح نزد او بماند فطره او بر صاحب خانه واجب است و اگر تا صبح نزد او نماند بر او واجب نیست.

 استفتاء‌ از سایت مراجع عظام

سوال: اگر میهمان فطریه خود را بدهد، آیا از عهده صاحبخانه ساقط می شود؟

پاسخ:

خیر، ولی اگر با اجازه صاحبخانه از طرف او فطریه خود را بدهد،‌ صحیح است.

توجه
انسان باید فطریه کسانی را بدهد که هنگام غروب شب عید فطر، نان خور او محسوب می شوند؛ مانند کسی که چند روز قبل به خانه او آمده و قصد دارد تا عید فطر بماند یا غروب شب عید فطر آمده و می خواهد چند روز پیش او بماند.

نکته:
فطریه میهمانی که بعد از غروب شب عید فطر وارد می شود، بر صاحبخانه واجب نیست، هر چند پیش از غروب او را دعوت کرده باشد و در خانه او هم افطار نماید.

منبع:

کتاب «آموزش مصور احکام» مطابق با فتاوای آیت الله العظمی خامنه ای، احکام عبادات، بخش روزه، ص 404.

 زکات فطره امسال برای هر نفر بر مبنای قوت غالب گندم مبلغ شش هزار تومان (6,000 تومان) و بر‌اساس قوت غالب برنج خارجی، مبلغ پانزده هزار تومان (15,000 تومان) و برنج ایرانی، مبلغ سی هزار تومان (30,000 تومان) اعلام‌شده است.

کفاره روزه غیر‌عمد (عذر) برای هر روز مبلغ دو هزار تومان (2,000 تومان) است که باید به‌صورت نان تهیه و پرداخت شود، همچنین کفاره روزه عمد برای هر روز مبلغ یک‌صد و بیست هزار تومان (120,000 تومان) است.

منبع: تسنیم

سوال: اگر شخص روزه دار در اثر فراموشی چیزی بخورد، آیا تذکر دادن به او واجب است؟

پاسخ:

خیر، واجب نیست.

نکته:
اگر روزه دار به عمد چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه اش باطل می شود؛ چه آن چیز خوردنش معمول باشد - مانند نان و آب - چه غیر معمول - مثل خاک و شیره درخت - و چه کم باشد یا زیاد؛ اما اگر سهوا چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه اش باطل نمی شود.

 کتاب «آموزش مصور احکام» مطابق با فتاوای آیت الله العظمی خامنه ای، احکام عبادات، بخش روزه، ص 358-357.

نوعى داروى طبى براى اشخاص مبتلا به تنگى نفس شديد وجود دارد كه عبارت است از يک قوطى كه در آن مايع فشرده شده وجود دارد و با فشار دادن آن داروى مايع به‌صورت پودر گاز از طريق دهان وارد ريه شخص بيمار شده و موجب تسكين حال وى میگردد. گاهى بيمار مجبور میشود در يک روز چندين بار از آن استفاده كند، آيا با وجود استفاده از اين دارو، روزه گرفتن جايز است؟ با توجه به اينكه بدون استفاده از آن روزه گرفتن غيرممكن و يا بسيار سخت خواهد بود.

پاسخ:

استفاده از وسيله مذكور اگر صِرفاً براى بازكردن راه تنفّسى بدون دارو باشد و يا همراه با دارويى است كه به صورت پودر به ريه‌ها پاشيده میشود، مضرّ به روزه نيست.

مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای

سوال: اگر شخص روزه دار در اثر فراموشی چیزی بخورد، آیا تذکر دادن به او واجب است؟

پاسخ:

خیر، واجب نیست.

نکته:
اگر روزه دار به عمد چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه اش باطل می شود؛ چه آن چیز خوردنش معمول باشد - مانند نان و آب - چه غیر معمول - مثل خاک و شیره درخت - و چه کم باشد یا زیاد؛ اما اگر سهوا چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه اش باطل نمی شود.

کتاب «آموزش مصور احکام» مطابق با فتاوای آیت الله العظمی خامنه ای، احکام عبادات، بخش روزه، ص 358-357.

سوال: به جهت بیماری لثه، در روز چندین بار از آن خون می آید و گاهی بدون توجه فرو می رود؛ آیا روزه باطل می شود؟

پاسخ:

 اگر بدون توجه و اختیار فرو رود، روزه صحیح است.

نکته:
فرو بردن خون لثه که در آب دهان از بین می رود، روزه را باطل نمی کند.

منبع: کتاب «آموزش مصور احکام» مطابق با فتاوای آیت الله العظمی خامنه ای، احکام عبادات، بخش روزه، ص 359.

سوال: آیا برای به جا آوردن سجده واجب قرآن، داشتن وضو و رو به قبله بودن الزامی است؟

پاسخ:

 کسی که قرآن تلاوت می کند، هنگامی که به آیه سجده دار رسید، برای انجام دادن سجده واجب لازم نیست وضو داشته باشد یا رو به قبله شود و یا ذکر [1] بگوید. [2]

 تنها شرط سجده واجب قرآن، سجده بر چیزهایی است که در نماز می توان بر آنها سجده کرد؛ مانند: خاک و چوب.

آیت الله سیستانی: و همچنین در سجده واجب قرآن - بنابر احتیاط واجب - باید جای انسان غصبی نباشد، - و بنابر احتیاط مستحب - جای پیشانی او از جای زانوها و سر انگشتانش بیش از چهار انگشت بسته بلندتر یا پست تر نباشد، ولی لازم نیست با وضو یا غسل و رو به قبله باشد، و عورت خود را بپوشاند، و بدن و جای پیشانی او پاک باشد. و نیز چیزهایی که در لباس نمازگزار شرط می باشد در لباس او شرط نیست.

آیت الله بهجت: و همچنین در سجده واجب قرآن، باید مکان هم مباح باشد و طوری باشد که اگر مردم دیدند، بگویند سجده کرد ولی رعایت سایر شرایطی که در سجده نماز معتبر است لازم نیست اگر چه مورد احتیاط است. [3]

پی نوشت:
[1]. گفتن ذکر در سجده واجب قرآن مستحب است و بهتر است بگوید: «لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ حَقّا حَقّا لَا إِلٰهَ الّا اللّٰهُ ايماناً وَ تَصْدِيقاً لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ عُبُودِيَّه وَ رِقًّا سَجَدْتُ لَكَ يٰا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقًّا لَا مُسْتَنْكِفاً وَ لَا مُسْتَكْبِراً بَلْ أَنَا عَبْدٌ ذَلِيلٌ ضَعِيفٌ خَائِفٌ مُسْتَجِيرٌ».
[2]. توضیح المسائل ده مرجع، م 1097؛ امام، تحریر الوسیله، ج 1، فی سجدتی التلاوه و الشکر، ص 322، با استفاده از م 6 و 7؛ بهجت، وسیله النجاة، ج 1، م 750؛ خامنه ای: استفتا؛ سبحانی، توضیح المسائل، 1054؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج 1، م 655؛ صافی، هدایة‌العباد، ج 1، م 817؛ مکارم، العروه الوثقی مع تعلیقات، ج 1، فصل فی سائر اقسام السجود، م 16.
[3]. بهجت، توضیح المسائل، م 903.

برگرفته از کتاب «رساله مصور»، ج 1، ص 187.

 سوال: آيا براى زن حائض تنها خواندن آيه سجده‏ دار حرام است؛ يا علاوه بر آن خواندن بقيه سوره نيز حرام است؟

پاسخ:

آيات عظام امام، بهجت، فاضل و نورى: علاوه بر خواندن آيه سجده‏ دار، خواندن بقيه آن سوره نيز حرام است .(1)

آيات عظام تبريزى، خامنه ‏اى، سيستانى، صافى و مكارم: تنها خواندن آيه سجده‏ دار، حرام است و خواندن بقيه سوره حرام نيست . (2)

آيت الله وحيد: خواندن آيه سجده‏ دار، حرام است و بنابر احتياط واجب، خواندن بقيه سوره نيز حرام است. (3)

——–

1-. العروة الوثقى، ج 1، احكام الحائض، م 42.
2- توضيح ‏المسائل مراجع، م 354؛ خامنه ‏اى، اجوبةالاستفتاءات، 199.
3-. ، توضيح ‏المسائل، م 361

 سوال: اشخاصی که عذر شرعی دارند در شب های قدر چه اعمالی را می توانند انجام بدهند و باید از چه کارهایی دوری نمایند؟

پاسخ :

 انجام اعمال شب قدر مانند غسل، خواندن دعا، زیارات و انجام سجده برای جنب و حائض اشکالی ندارد اما چند کار را نباید انجام دهند:

1. نماز(چه مستحب و چه واجب).

2. توقف درمساجد و مصلاهایی که حکم مسجد دارند (بجز حیاطی که جزء مسجد نباشد)؛ اما توقف در حسینیه ها اشکالی ندارد.

3. دست زدن به خط قرآن یا اسامی مقدسه ای که در ادعیه وجود دارد.

4. خواندن آیاتی که سجده واجب دارند. اما خواندن آیات دیگر از این سوره ها و سوره های دیگر اشکالی ندارد، هر چند خواندن بیش از هفت آیه کراهت دارد.

 برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی .

 آیات عظام خامنه‏ اى، فاضل، صافى و نورى: مسافت شرعى تقریباً 22.5 کیلومتر است.

 آیات عظام ، سیستانى و وحید: مسافت شرعى تقریباً 22 کیلومتر است.

 آیت اللَّه مکارم: مسافت شرعى تقریباً 21.5 کیلومتر است.

توضیح المسائل مراجع، م 1272

 آیت الله خامنه ای: کفاره افطار عمدی روزه عبارت است از:
 شصت روز روزه
 یا اطعام شصت فقیر
یا دادن شصت مدّ طعام به شصت مسکین که سهم هر کدام یک مُدّ است
 و چنانچه قدرت بر روزه دو ماه و یا اطعام شصت مسکین برای هر روز نداشته باشد، باید به هر تعداد فقیر که قادر است، غذا  بدهد و احتیاط آن است که استغفار نیز بکند.ش و اگر به هیچ وجه قادر بر دادن غذا به فقرا نیست فقط کافی است که استغفار کند، یعنی با دل و زبان بگوید «اَستَغفِرُالله» (از خداوند بخشایش میطلبم).
کسی که به‌خاطر عدم توانایی بر روزه و غذا دادن به فقیر، وظیفه‌اش استغفار است، اگر بعدها تمکّن پیدا کرد که روزه بگیرد یا به فقرا غذا دهد، انجام کفّاره لازم نیست گرچه احتیاط مستحب آن است که انجام داده شود.
 (اجوبة الاستفتائات، س۸۱۱ و۸۱۲ و۸۱۴)

 ایت الله مکارم :هرگاه هيچ يک از اين این دو کار یعنی 60 روز روزه یا 60 نفر اطعام ممکن نشود هر چند «مُد» که مى تواند به فقرا اطعام کند و اگر نتواند بايد 18 روز روزه بگيرد و اگر نتواند هر چند روز که مى تواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار کند و همين اندازه که در قلب بگويد: «استغفراللّه» کافى است و واجب نيست بعداً که قدرت پيدا کرد کفّاره رابدهد.(مساله1402)

آیت الله سیستانی:  در کفاره افطار روزه ماه رمضان، باید یک بنده آزاد کند، یا دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند یا به هرکدام یک مُد که تقریباً «۷۵۰» گرم است، طعام ـ یعنی گندم یا جو یا نان و مانند اینها ـ بدهد، و چنانچه اینها برایش ممکن نباشد، باید به قدر امکان تصدّق دهد، و اگر ممکن نیست، استغفار نماید. و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند، کفاره را بدهد.(مسأله ۱۶۳۰ )